شاید بارها به این نکته توجه شده باشد که فناوری واقعیت مجازی، دنیا را به طرق مختلفی دستخوش تغییر خواهد کرد. نه تنها در بحث سرگرمی و آن‌طور که ما در خانه و محیط کار زندگی می‌کنیم، که در رشته‌های تخصصی دیگر. واقعیت مجازی به طور خاص، نوع بازی کردن ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با وارد کردن حرکت و بدن به عمق بازی‌ها، تاثیر مستقیمی بر روی چگونگی برقراری ارتباط با بازی‌ها می‌گذارد. تاثیری که در ابتدا روی فیزیک بازی‌کنندگان ایجاد می‌شود و در نهایت، دیگر این قوه‌ی تخیل و مغز گیمر نیست که درگیر است، بلکه او فعالانه در بطن بازی به حرکت‌های فیزیکی می‌پردازد، گاهی بدون این‌که حتی خودش متوجه باشد.

واقعیت مجازی اما تنها در زمینه‌ی سرگرمی کاربرد ندارد. آن‌چه محققان در طی چند سال پژوهش، انجام آزمایش‌ها و شبیه‌سازی‌ها به دست آورده‌اند نشان می‌دهد این فناوری در زمینه‌های مختلف از جمله در حوزه سلامت کاربرد دارد. استفاده از فناوری واقعیت مجازی به عنوان جدیدترین راه درمان بیماری‌های جسمی و روانی در دنیا شناخته می‌شود.

واقعیت مجازی و سلامت روان

تا پیش از امتحان کردن واقعیت مجازی، پی بردن به ویژگی‌های بی‌نظیر آن تقریبا غیرممکن است. با این‌که می‌دانید آن‌چه مشاهده می‌کنید واقعیت ندارد، مغز و بدن شما آن‌چنان رفتار می‌کند که انگار واقعیتی در کار است. تجربه‌ی فوق‌العاده‌ای است، اما قدرت واقعیت مجازی در فریب دادن ذهن شما، به این معنا است که این فناوری تنها قدم بعدی دنیای گیمینگ نیست، بلکه می‌تواند در زمینه‌ی سلامت روان فوق‌العاده موثر واقع شود.

در حقیقت قدم‌های اول در این راه نیز برداشته شده‌اند. ترس از ارتفاع (آکروفوبیا) معمولا با استفاده از معرض‌درمانی با موفقیت درمان می‌شود. فرد دچار اختلال، به مرور در معرض موقعیت‌های چالش‌برانگیزتر قرار می‌گیرد و همزمان با مواجهه با خطری که قبلا احساس می‌کردند، می‌فهمند که ترسی وجود ندارد. با استفاده از واقعیت مجازی، موقعیت‌های مخاطره آمیزی ساخته می‌شوند که در حقیقت امن هستند و خطری ندارند. استفاده از فناوری واقعیت مجازی در درمان اختلال‌های روانی، دقیقا به اندازه‌ی قرار دادن فرد مبتلا در موقعیت‌های واقعی موثر واقع می‌شود. چرا که اگر شما به صورت مجازی یک فرد دچار آکروفوبیا را به بالای یک آسمان خراش شیشه‌ای ببرید، تمام واکنش‌های او (افزایش ضربان قلب، دلشوره و دل‌پیچه و هجوم افکار هراسناک) دقیقا مشابه زمانی خواهد بود که او واقعا به بالای یک برج بلند برده شود.

اما ترس از ارتفاع تنها اختلالی نیست که به واسطه‌ی فناوری واقعیت مجازی مورد درمان قرار می‌گیرد. با استفاده از واقعیت مجازی، بسیاری از اختلال‌های اضطراب در افراد می‌توانند برطرف شوند. بر اساس یافته‌های چهارده مورد درمانی، محققان به تازگی دریافته‌اند که فناوری واقعیت مجازی می‌تواند در غلبه کردن بر ترس‌های روانی از عنکبوت‌ها و حشرات به بیماران کمک کند. همچنین شواهد مبنی بر موثر بودن استفاده از این تکنولوژی در درمان اختلال استرس پس از ضربه نیز رو به افزایش هستند.

در این میان، توهم، یکی از دشوارترین اختلال‌های روانی محسوب می‌شود و به همین خاطر است که احساس نیاز شدیدی به یافتن شیوه‌های نوین درمانی برای این نوع از اختلال‌ها وجود دارد. تحقیقات به عمل آمده در دانشگاه آکسفورد انگلستان نشان می‌دهد که واقعیت مجازی می‌تواند در درمان اختلال‌های توهمی موثر واقع شود.

از آن‌جا که بیماران با پارانویای شدید با دشواری بیشتری با موقعیت‌های هراسناک روبرو می‌شوند، واقعیت مجازی می‌تواند کار را بسیار راحت‌تر کند. دانستن این که سناریوی درمانی واقعی نیست، به کمک اعتماد به نفس بیمار می‌آید و کار را برای درمانگران ساده‌تر می‌کنند. به علاوه، بیماران بستری شده در بخش‌های روانپزشکی معمولا به موقعیت‌های دنیای واقعی دسترسی کم‌تری دارند.

 مراقبت‌های پزشکی

امروزه جراحی‌های معمولی مثل خارج کردن آپاندیس یا سزارین‌ها با شباهت بسیاری نسبت به هم انجام می‌شوند. اما برخی از جراحی‌های پیچیده و دشوار، از جمله عمل جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده، معمولا جراحان را با چنان چالش‌های منحصر به فرد و تازه‌ای روبرو می‌کنند که فقط برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند بر آن‌ها فائق شود. برای این نوع از جراحی‌ها، مجسم‌سازی سه بعدی یک راه حل بسیار موثر به نظر می‌رسد.

به تازگی در عمل جراحی جداسازی دوقلوهای به هم چسبیده در بیمارستان کودکان مینیاپولیس، فناوری واقعیت مجازی نقشی حیاتی ایفا کرده است. دکتر «آنتونی آزاکی» یکی از جراحان این بیمارستان است که در این باره گفته: «شما از دریچه‌ی عینک‌های سه بعدی نگاه می‌کنید و می‌توانید همه‌ی مراحل را به ترتیب مرور کنید، اعضای بدن را یک به یک بررسی کنید و بفهمید که دقیقا چه کاری لازم است بکنید.» جراحان معتقدند که مجسم‌سازی سه بعدی مراحل عمل جراحی، از تعداد غافل‌گیری‌هایی که احتمال روبرو شدن با آن‌ها در جریان جراحی‌های این چنین دشوار وجود داشته، به میزان قابل توجهی کاسته است.

فناوری واقعیت مجازی اما در زمینه‌های دیگر پزشکی نیز به کار برده می‌شود. در برخی از عمل‌های جراحی بر روی بیمارانی که به هر دلیلی از جمله بیماری آسم یا پیری تحمل داروهای بیهوشی را ندارند، از فناوری واقعیت مجازی برای کاهش میزان درد و اثرگذاری در حین عمل استفاده می‌شود. البته این روش‌ها در مراحل بسیار ابتدایی قرار دارند و هنوز فراگیر نشده‌اند. محققان در پی یافتن راه‌های جایگزین داروهای بیهوشی هستند و فناوری واقعیت مجازی می‌تواند آینده‌ی این پژوهش‌ها را به طور کامل دستخوش تغییر کند.

واقعیت مجازی همچنین برای کاهش اضطراب در بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند نیز به کار برده شده و موثر نشان داده است. به علاوه از این فناوری برای کنترل درد و کاهش اضطراب کودکان در هنگام تزریق‌های دردناک استفاده می‌شود.

در این میان، بیماران سوانح سوختگی احتمالا بیشترین سود را از فناوری واقعیت مجازی برده‌اند. دتر هافمن، یکی از پیشگامان درمان به واسطه‌ی فناوری واقعیت مجازی، برای بیماران خود یک بازی با نام «دنیای برفی» (SnowWorld) طراحی کرده که مراحل و تصاویری را در بر می‌گیرد که به طور خاص برای کم کردن درد بیماران سوختگی طراحی شده‌اند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، بیمارانی که این بازی را در طول درمان خود بازی می‌کنند، نسبت به بیماران با درصد سوختگی مشابهی که بازی را انجام نداده‌اند، پنجاه درصد کم‌تر درد را حس کرده‌اند. تحقیقات تکمیلی در این زمینه علاوه بر تایید این نتایج، تغییراتی در مغز بیمارانی که بازی کرده‌اند را نشان داده است. نتایج تایید می‌کنند این دسته از بیماران احساس درد کمتری را تجربه کرده‌اند. هافمن معتقد است که فناوری واقعیت مجازی را نباید به عنوان جایگزین مسکن‌ها در نظر گرفت، بلکه ترکیب مسکن‌های معمول با واقعیت مجازی می‌تواند به طور خاص تاثیرگذار باشد.

واقعیت مجازی همچنین به بازیابی تعادل و بهبود مشکلات حرکتی در بیماران پس از سکته یا ضربه‌های مغزی کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که توان‌جویان تحت درمان واقعیت مجازی با سرعت و شتاب بیشتری به سمت بازیابی قدرت‌های فیزیکی خود حرکت می‌کنند. با این حال، راه درازی برای نتیجه‌گیری از همه‌ی تحقیقات برای دست‌یابی به تکنیک‌های مورد نیاز مانده است، با این وجود محققان اعتقاد دارند که رخ‌دادن این اتفاق نزدیک است.