بازیهای رایانهای علاوه بر سرگرم کردن کاربران درعمل کاربردهای متنوعی نیز دارند. از جمله این کاربردها استفاده از جنبههای آموزشی است که بویژه در بازیهای سبک آموزشی نقش پررنگی دارد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد بازیهای رایانهای، تاثیر بازیهای دیجیتال بر آموزش و فرایندهای یادگیری از دغدغههایی است که فعالان حوزه آموزش را به تحقیقات علمی در این زمینه تشویق کرده است. نتیجه بسیاری از این تحقیقات نشان میدهد بازیهای رایانهای در آموزش نقش پررنگ و مفیدی دارند و میتوان بسیاری از خلاهای آموزشی را از طریق چنین محتواهایی پر کرد.
کیوان صالحی و راضیه شفایی از جمله محققانی هستند که در ایران درباره نقش سرگرمی و بازی در آموزش به مطالعات و پژوهشهای علمی دست زدند. نتیجه این مطالعات در کتابی تحت عنوان «سرگرمی و بازی در آموزش» بازتاب داده شده است. شفایی یکی از نویسندگان این کتاب معتقد است بازیها تناسبات زیادی با یادگیری دارند که اگر برای استفاده از آنها برنامهریزی شود تبدیل به ابزار بینظیری میشوند که زمینهی عملیکردن و کاربست بسیاری از تئوریهای یادگیری را فراهم میکنند. از جمله این تناسبات مرحله به مرحله بودن، از آسان به سخت بودن، وجود سیستم بازخورد، امتیاز، پاداش و قابلیت تکرار است. به گفته این محقق، بازیهای دیجیتال میتوانند بازیکن را تا حد تسلط و تبحر پیش ببرند، در عین اینکه لذت و تفریحی که در انجام بازیها وجود دارد، در هیچ محیط یادگیری دیگری تجربهپذیر نیست.
شفایی دانشآموخته رشته تحقیقات آموزشی میگوید ویژگی بینظیر بازیهای دیجیتال امکان خلق محیطهای گوناگون یادگیری به صورت بیحد و حصر است. به گفته او بازی دیجیتال با گرافیک جذاب میتواند هرگونه محیط و ابزار مورد نیاز برای یادگیری را فراهم کند. محیطهای تعاملی بیخطر با قابلیت آزمون و خطا که در شرایط واقعی خلق آنها غیرممکن است. در عین حال امکان ساخت بازیهای سازندهگرایی در بازیهای دیجیتال بیشتر است در شرایطی که سایر رویکردهای بازی بیشتر بر رفتارگرایی تاکید دارند. همین طور باید به این نکته هم اشاره کرد که نسل امروز را بومیان دیجیتال مینامند. بیشک انسی که این نسل با بازیهای رایانهای دارند بیشتر از بازیهای سنتی است؛ هرچند ممکن است انتقاداتی هم به این موضوع وارد باشد اما به هر حال واقعیتی است که باید بر اساس آن دست به اقدام زد.
اما یکی از سوالات مهم وضعیت استفاده از بازیهای دیجیتال در سیستم آموزشی کشور است. اگر این فرض تایید شده که این بازیها میتوانند نقش مناسبی در آموزش ایفا کنند، آیا متناسب با این مزایا از چنین المانهایی در فضای آموزش و پرورش کشور استفاده میشود؟ به نظر نویسنده کتاب سرگرمی و بازی در آموزش، استفاده از بازی در آموزش ما به نسبت گستردگی کاربردی که در کشورهای غربی دارد بسیار محدود است. شفایی معتقد است باید گفتمان تحول در رویکردهای آموزشی را از شیوهی منفعلانه به شیوه فعال و از شیوهی سنتی به شیوهی مدرن تبدیل کنیم و بازیهای دیجیتال به راحتی میتوانند در شیوههای مدرن به کار روند.
این محقق میگوید یکی از مهمترین چالشها بر سر راه استفاده از بازیهای دیجیتال در آموزش، نوع نگاه مدارس، تصمیمگیرندگان و والدین به آنها است. به باور شفایی بیشتر بعد منفی این بازیها برجسته شده و تبلیغاتی که انجام میشود بر اثرات مخرب استوار است تا اثرات مولد و تاثیرگذار، به همین دلیل با حمایت از تلاشهای علمی در این زمینه و تغییر برخی رویکردهای آموزشی میتوانیم راه بازیهای دیجیتال را در حوزه آموزش هموارتر کنیم و از مزایای قابلتوجه چنین بازیهایی بهره بگیریم.