بی شک توجه به وضعیت سلامت و رشد جسمانی و حرکتی کودکان جزو اولویت های مهم سیاستگذاران بهداشت هر کشوری محسوب می شود و از آنجا که در جوامع امروزی، نیروی انسانی با ارزش ترین و گرانبهاترین سرمایه هر جامعه ای است، لذا توجه به رشد و تکامل کودکان که آینده سازان جوامع هستند، به نوعی حفاظت از سرمایه های ملی محسوب می شود.
بی شک توجه به وضعیت سلامت و رشد جسمانی و حرکتی کودکان جزو اولویت های مهم سیاستگذاران بهداشت هر کشوری محسوب می شود و از آنجا که در جوامع امروزی، نیروی انسانی با ارزش ترین و گرانبهاترین سرمایه هر جامعه ای است، لذا توجه به رشد و تکامل کودکان که آینده سازان جوامع هستند، به نوعی حفاظت از سرمایه های ملی محسوب می شود.
با پیشرفت تکنولوژی و کاهش قیمت و دسترسی بیشتر به رایانه و نرم افزارها تعداد رایانه های شخصی در منازل به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این امر امکان دسترسی بیشتر کودکان را به رایانه افزایش می دهد. این دسترسی ها می تواند به واسطه استفاده از بازی های رایانه ای، نرم افزارهای آموزشی یا دیدن فیلم یا کارتون به دست آید. امروزه شمار کاربران اینترنتی کودک نیز رو به افزایش است. برای مثال ۴۸درصد کودکان ۱۷ ۱۲سال در آمریکا در منزل به اینترنت دسترسی دارند. دسترسی کودکان به رایانه و اینترنت در مدارس نیز با رشد تکنولوژی رو به افزایش است.
این روند رو به گسترش تکنولوژی موجب افزایش دغدغه متخصصان سلامت جسمانی و حرکتی کودکان شده است. یافته های ضد و نقیض بسیاری در مورد مزایا و معایب استفاده کودکان از این تکنولوژی ها وجود دارد. نتایج تحقیق در آمریکا در سال ۲۰۰۴ نشان داد انجام این بازی ها می تواند موجب بهبود رشد شناختی کودکان دبستانی شود؛ اما ارتباطی بین تجربه این بازی ها و مهارت های حرکتی کودکان مشاهده نشد. بررسی تحقیقات انجام شده تاکنون نشان می دهد اگرچه تجارب کار با رایانه می تواند موجب بهبود برخی مهارت های شناختی کودکان مانند تمرکز و توجه و شاید برخی مهارت های حرکتی ظریف مانند حرکات چشم دست گردد، اما بر مهارت های حرکتی بنیادی کودکان مانند دویدن، پریدن، پرتاب کردن و... بی تاثیر بوده و حتی مخرب است. به نظر می رسد عوارض جسمانی کار طولانی با رایانه می تواند با کندی رشد حرکتی کودکان مرتبط باشد. برای مثال، قرار گرفتن در وضعیت های کم تحرک یا تحرک بیش از حد در یک بخش خاص بدن حین انجام بازی های رایانه ای می تواند موجب آسیب های مفصلی کودکان در ناحیه مچ و انگشتان دست، ستون فقرات در ناحیه گردن و پشت گردد. همچنین تداوم خیرگی چشم ها روی صفحه نمایش هنگام بازی و کم شدن تعداد پلک زدن ها می تواند موجب خشکی چشم ها و خستگی آنها شود که این امر در طولانی مدت آسیب به سیستم بینایی را به همراه دارد. کم تحرکی ناشی از انجام طولانی مدت این بازی ها می تواند اضافه وزن و چاقی کودکان را به همراه داشته باشد. طبق شواهد این عوارض جسمانی خود می تواند بر روند رشد حرکتی کودکان و اکتساب مهارت های حرکتی مانند راه رفتن، دویدن، پریدن و... اثر منفی بگذارد.
به تازگی بازی های تعاملی رایانه ای طراحی و به بازار آمده است و محبوبیت زیادی یافته اند. در این گونه ورزش ها، فرد کاربر وسیله ای را به نام دسته هدایت کننده در دست می گیرد و با رقیب مجازی خود در نمایشگر رایانه یا تلویزیون بازی می کند. اگرچه این بازی ها تا حدودی محدودیت های حرکتی بازی های رایانه ای را ندارد، اما به دلیل قیمت های گزاف امکان استفاده آنها برای عموم وجود ندارد.
اما از سوی دیگر نمی توان منکر جاذبه های ذاتی بازی ها و برنامه های رایانه ای برای کودکان و نوجوانان شد، چرا که این برنامه ها با استفاده از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را برای کودکانی که شیفته جنب و جوش هستند فراهم می کند، لذا به منظور بهره گیری از مزایای این برنامه ها و به حداقل رسانی مضرات آنها لازم است میزان انجام اینگونه بازی ها و برنامه های رایانه ای توسط کودکان به خوبی تحت نظارت و کنترل والدین و مربیان باشد.
دکتر امین غلامی
رییس پژوهشکده علوم رفتاری پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی
