مقدمه:

ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب و متعاقب آن نامه ریاست محترم جمهور خطاب به معاون اولشان که در آن دستوراتی برای تحقق این سیاست ها ابلاغ شده است فصل جدیدی را در اقتصاد ایران آغاز خواهد کرد و بارقه های امید فراوانی را در به فعلیت در آوردن پتانسیل های نهفته اقتصادی روشن می سازد.در این میان مطمئنا صنعت نوظهور بازی های رایانه ای به علت نرخ برگشت سرمایه بسیار بالایی که در سطح جهان دارد می تواند به عنوان یکی از مهمترین این پتانسیل های اقتصادی ولی مغفول مورد توجه جدی قرار گیرد.

خصوصا آنکه در بند دهم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی برحمایت همه جانبه از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و شکل دهی بازار های جدید تاکید شده است.شاید برای ورود به بحث بی مناسبت نباشد تا این بند بسیار مهم را مرور کنیم :

" حمایت همه جانبه‌ هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارز آوری مثبت از طریق:

• تسهیل مقررات و گسترش مشوق‌های لازم.

• گسترش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت‌های مورد نیاز.

• تشویق سرمایه گذاری خارجی برای صادرات.

• برنامه ریزی تولید ملی متناسب با نیازهای صادراتی، شکل‌دهی بازارهای جدید، و تنوع بخشی پیوند‌های اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای منطقه.

• استفاده از ساز و کار مبادلات تهاتری برای تسهیل مبادلات در صورت نیاز.

• ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف گسترش پایدار سهم ایران در بازارهای هدف." 

بر این مبنا و هم چنین با توجه به آمارهای مختلفی که از میزان ارزآوری صنعت بازی های رایانه ای در جهان و پتانسیل این صنعت در ایران اعلام شده است می توان صنعت گیم را مصداقی مهم برای گشودن یک بازار جدید و راهی نو برای ارز آوری در کشور به شمار آورد از این رو ضروری است تا متناسب با این سیاست ها و نیز دستورات ریاست محترم جمهوری برای تحقق آنها اهالی این صنعت و خصوصا فعالان بخش خصوصی و نیز بنیاد ملی بازی های رایانه ای فعال شده و طرح ها و پیشنهادات خود در این راستا را به دولت ارائه نمایند تا صنعت گیم ایران بتواند از این بستر برای جهشی بزرگ بهره گیرد.

جایگاه فعلی :

حدود یک دهه از جریان جدی بازی سازی در ایران می گذرد و در این مدت آمار و ارقام مختلفی ارائه شده که نشان دهنده رشد تولیدات این صنعت بوده است .به خصوص در یکی دو سال گذشته که علاوه بر افزایش کمیت تولید بازی های ایرانی شاهد جهشی بزرگ در کیفیت بازی های ساخت کشور هستیم اما متاسفانه به خاطر مشکلات جدی در ساختار تبلیغ و توزیع بازی ها که تبدیل به چشم اسفندیار این صنعت شده است ، هنوز تولیدات ایرانی نتوانسته آن آنگونه که شایسته است سهم خود را در بازار گیم کشور به دست آورند تا حدی که طبق اعلام ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز بیش از 50 درصد بازی های موجود در بازار را بازی های قاچاق خارجی تشکیل می دهند.علاوه بر این وضعیت که در داخل با آن رو به رو هستیم باید بدانیم علی رغم آنکه جریان بازی سازی در ایران پیشتاز این صنعت در خاورمیانه بوده است اما متاسفانه به علت عدم تعاملات جدی با شرکت های فعال جهانی و عدم همکاری های مشترک با آن شرکت ها در زمینه های نشر و تولید به نظر می رسد این جایگاه به شدت در حال تهدید است چرا که بازار بکر و پر جاذبه خاورمیانه که می توانست در اختیار بازی ها و بازی سازان ایران باشد شاهد حضور فعال رقبایی بسیار قدرتمند شده است که در کنار شرکت های بزرگ جهانی سعی در تصاحب آن دارند.پس به صورت خلاصه می توان گفت جایگاه امروز بازی سازی در کشور از دیدگاه تولید و رشد کمی و کیفی رو به رشد و آماده جهش است و بازی هایی با کیفیت قابل قبول حتی در سطح جهان در سالهای اخیر تولید یا در مسیر تولید هستند اما در زمینه بازاریابی و نشر چه در بازارهای داخلی و چه خارجی با ضعف و مشکلات عظیمی  رو به رو هستیم که موجب تهدید این صنعت و جایگاه ما می شود.

چشم انداز:

مطابق با ابلاغیه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هدف از این سیاست ها رسیدن به رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا است به گونه ای که در نهایت موجب شکوفایی استعداد های درونی کشور ، قطع وابستگی به نفت و جهش اقتصادی گردد. برای نیل به اهداف اقتصاد مقاومتی در صنعت بازی سازی بایستی استراتژی مدونی داشت و چشم اندازی مشخص برای رسیدن به سه هدف مهم را ترسیم کرد که در نهایت منجر به تبدیل این صنعت به صنعتی مهم و ارز آور با سهمی بالا در تولید ناخالص ملی خواهد شد:

1- هدف اول : باز پس گیری سهم بازار بازی کشور توسط بازی های داخلی .

2- هدف دوم : تثبیت جایگاه ایران به عنوان قطب اصلی بازی سازی در منطقه و تعاملات جدی با کشورهای منطقه برای تولید بازی برای مخاطبین منطقه ای .

3- هدف سوم : گسترش بازارهای هدف به سطح جهان و انجام تعاملات جدی با پیشگامان جهانی این صنعت و تبدیل شدن ایران به یکی از قطب های اصلی بازی سازی در جهان.

آنچه در تدوین این استراتژی و تاکتیک های رسیدن به اهداف چشم انداز بسیار حائز اهمیت است نقش مهم بخش خصوصی و فعالان این عرصه خواهد بود و مسلما در تبیین دقیق سیاست ها و ترسیم استراتژی ها بایستی فعالان بخش خصوصی و تولیدکنندگان نقش اصلی را ایفا کنند چرا که هر طرحی در این حوزه که در پشت درهای بسته و توسط عده ای معدود بدون توجه به واقعیت ها شکل گیرد قطعا محکوم به شکست می باشد.

برخی از گام های عملیاتی برای نیل به اهداف چشم انداز بر مبنای سند اقتصاد مقاومتی:

رسیدن به اهداف چشم انداز نیازمند گام هایی عملیاتی است تا بتواند پتانسیل تبدیل شدن بازی سازی به صنعت بزرگ غیر نفتی در کشور را به فعلیت در آورد.در این راستا به برخی از مهمترین این گام ها در سه حوزه ی هدف بالا اشاره می کنیم:

هدف اول : باز پس گیری سهم بازار بازی کشور توسط بازی های داخلی:

برای بدست آوردن سهمی بزرگ در بازار بازی داخلی عوامل مهمی اثر گذار خواهند بود و گام های عملیاتی مهمی در توانمندسازی تولیدکنندگان و نیز نشر بازی های وطنی باید صورت گیرد:

برخی از سیاست های تشویقی تولید:

1- احتساب شرکت های بازی ساز به عنوان دانش بنیان: تاکید مقام معظم رهبری بر پیشتازی اقتصاد دانش بنیان مسئله ای بسیار حائز اهمیتی است که نشان دهنده نقش مهم دانش و صنایع مبتنی بر فناوری های عموما نوین در آینده اقتصادی ایران است و از آنجا که صنعت بازی سازی در جهان از صنایع با تکنولوژی برتر محسوب می شود و عموم بازی سازان کشور را نیرو های متخصص دانشگاهی تشکیل می دهند ضروری است تا با عقد تفاهمنامه ای میان بنیاد ملی بازی های رایانه ای و معاونت فن آوری ریاست جمهوری شرکت های بازی ساز به عنوان شرکت های دانش بنیان محسوب شده و از مزایای آن شرکت ها بهره مند گردند.

2- تسهیل فضای کسب و کار : متاسفانه شرکت های عموما جوان بازی ساز که با انگیزه های فراوان وارد این عرصه شده اند با موانع بسیار جدی در مسیر تولید مواجه می شوند.بازی سازان از مشکلاتی از قبیل مسایل بیمه ای و مالیاتی و عدم درک صحیح این صنعت در بسیاری از واحد های دولتی در رنج هستند.مسلما ایجاد معافیت های مالیاتی و مشوق های مختلف در تحول این صنعت نقش بالایی خواهد داشت.

3- تامین مالی فرایند تولید: متاسفانه تولید کنندگان بایستی با بودجه هایی محدود به تولید محصولاتی قابل رقابت با بازی های چند ده ملیون دلاری بپردازند.اگرچه هزینه تولید در ایران به مراتب از کشورهای پیشرو پایین تر است اما تامین همان میزان هزینه نیز از عهده تولیدکنندگان جوان این صنعت خارج است و نهادهای حاکمیتی با حمایت های جدی در غالب تهاتر در محصول نهایی می توانند علاوه بر تامین مالی پروژه ها در سود کلان تولید بازی با کیفیت سهیم باشند.در حال حاضر نسبت به نوع قراردادهای حمایتی (مشارکتی ) برای تامین مالی پروژه ها نقدهای جدی وارد است.

4- پذیرفتن بازی سازی به عنوان یک صنعت در کشور و امکان بهره مندی از مزایای صنعتی مانند وام های تولید صنعتی و تسهیلات تولیدی از بانک ها:متاسفانه در حال حاضر به علت عدم شناخت دقیق از این صنعت و جذابیت سرمایه گذاری در آن ، بانک ها در ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان همکاری چندانی نمی کنند و ضروری است تا با مذاکرات با مسولین بانک مرکزی و بانک های دیگر زمینه های سودآوری و برگشت سرمایه این صنعت برایشان تبیین شود و سیستم بانکی در صنعت گیم حضور داشته باشد. 

5- فعال شدن دفتر حمایتی از بازی سازی در وزارت صنعت ، معدن و تجارت: متولی اصلی صنعت در کشور این وزارتخانه است و لازم است تا در جهت ایجاد صنعتی جدید و جدی در کشور که می تواند با هزینه های بسیار پایین درآمد زایی کلان داشته باشد وارد شده و در جهت حمایت از بازی سازان و رفع موانع تولید عمل نماید و به این منظور دفتری مشخص با دید تجاری و صنعتی ضروری است.

سیاست های تشویقی نشر: 

1- همانگونه که بارها پیش از این اعلام شد مشکل اصلی تولید کنندگان ایرانی رقابت ناعادلانه با بازی های قاچاق خارجی است که با قیمتی ده ها برابر ارزانتر از قیمت های واقعی شان در کشور به فروش می رسند. مقابله با این محصولات قاچاق به تنهایی از عهده فعالان این صنف بر نخواهد آمد و نیازمند عزم جدی نهادهای زیربط خصوصا ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است .هجوم بازی های قاچاق خارجی این صنعت نو پا را به مرز نابودی خواهد کشاند و در مقابل در صورتی که بتوانیم به صورت جدی با این پدیده شوم مبارزه کنیم تحول شگرفی در این حوزه رخ خواهد داد.

2- دستگاه های عریض و طویل فرهنگی که هر یک بودجه های میلیاردی در سال می گیرند بایستی بیش از پیش وارد میدان شده و به صورت مدون و مشخص به فرهنگ سازی و تشویق خانواده ها به بازی های ایرانی و نیز تبلیغ موثر این محصولات بپردازند.اختصاص فضا های تبلیغاتی محیطی توسط شهرداری ها، اختصاص زمان های مشخص تبلیغ بازی های ایرانی در صدا وسیما و نیز تولید محصولاتی در راستای فرهنگ سازی استفاده از بازی های ایرانی از جمله ضرورت هایی است که می بایست با پیگیری بنیاد ملی بازی های رایانه ای و انجمن صنفی بازی سازان محقق گردد.

3- جذاب کردن توزیع بازی های ایرانی در بین ناشران گام بسیار مهمی است.پیش از این و مادامی که توزیع هلوگرام در اختیار بنیاد بود این ابزار موجب تشویق و ترغیب فراوان ناشران در جهت خرید بازی های ایرانی می شد و به این ترتیب بدون وابستگی به منابعی خارج از بازار بازی بخش مهمی از منابع بازی سازی کشور تامین می شد، اما متاسفانه با انتقال این مسئولیت به ستاد صیانت از آثار فرهنگی این اهرم بزرگ که حق بازی سازان و متعلق به آنها است از این صنعت گرفته شده است و ضروری است که هر چه سریعتر مدیریت آن به بنیاد و یا به نهاد صنفی بازی سازی محول گردد.

4- حمایت از ناشران قانونی در مقابل با توزیع کنندگان قاچاق بسیار حائز اهمیت است چراکه تولیدکنندگان و ناشران دو بال مهم این صنعت هستند.در این راستا حاکمیت می بایست بیش از پیش به ترغیب و تشویق این گروه بپردازد چرا که ضعیف بودن صنف ناشرین قانونی بازی منجر به نابودی روند بازی سازی در کشور خواهد شد.

5- و در نهایت ضروری است که با برنامه ای مشخص امکان حضور قانونی بازی های خارجی و نمایندگان رسمی آنها در کشور فراهم آید چرا که تجربه ثابت کرده است با سیاست های پلیسی به تنهایی نمی توان با هجوم قاچاق این بازی ها مقابله کرد بلکه راهکار منطقی آن است که آن بازی ها با قیمت واقعی در کشور حضور داشته باشند که در آن صورت زمانی که قیمت یک بازی خارجی بین 100 تا 200 هزار تومان باشد بازی های ایرانی با قیمت های فعلی برای خریداران بسیار جذاب خواهند بود.

تحقق این گام ها موجب تحول در بازار بازی در داخل کشور خواهد شد به شرطی که عزمی جدی و تصمیمی قاطع برای تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی در حوزه بازی های رایانه ای وجود داشته باشد و از فعالان این عرصه در بخش خصوصی در سایست گزاری ها بهره گرفته شود در غیر این صورت با شعارهای جذاب کاری پیش نخواهد رفت.

در شماره های بعد گام های عملیاتی برای رسیدن به اهداف حضور منطقه ای و جهانی را مرور خواهیم کرد.

نویسنده : هادی جعفری منفرد – jeeveh2000@yahoo.com