صادق سلمانی
نظام رده بندی سنی بازی‌های رایانهای در اکثر کشورهای مختلف تدوین شده و هر کدام از این کشورها بنا بر قوانین و ارزش‌های فرهنگی خود این نظام را پیاده‌سازی کرده‌اند که از معتبرترین نظام‌های رده بندی سنی بازی‌های رایانهای در جهان می‌توان به ESRB ویژه ایالات متحده وکانادا، PEGI ویژه اتحادیه اروپا و CERO ویژه ژاپن و آسیای شرقی اشاره کرد. «اسرا» نیز نخستین نظام رده بندی بازی‌های رایانهای در ایران و خاورمیانه به شمار می‌رود که از سال 87 زیر نظر بنیاد ملی بازی‌های رایانهای آغاز به کار کرده است. این سازمان از بدو تأسیس تاکنون بیش از دو هزار و 500بازی را رده بندی سنی و به بازار عرضه کرده است.
محمد علی سید حسینی، مدیر سازمان ملی رده بندی سنی بازی‌های رایانهای «اسرا» در گفتوگو با ایران درباره چگونگی شکلگیری و کارایی این سازمان می‌گوید: نبود الگوی مناسب در استفاده از بازی‌ها، نگرانی والدین از صحنه‌های خشونت آمیز، ترسناک و نمایش تصاویر جنسی، ایجاد آسیب‌های روانی و اجتماعی بر اثر استفاده نادرست از بازی‌ها، عدم شناخت کافی و درست از میزان و نوع صحنه‌های آسیب رسان درون بازی و همچنین نبود اطلاع‌رسانی دقیق به والدین از مهمترین عوامل شکلگیری ایده تدوین نظام ملی رده بندی سنی بازی‌های رایانهای «اسرا» است.
وی افزود: ایجاد نظام ردهبندی سنی بازی‌های رایانهای اعم از بازی‌های خارجی و ساخت ایران بسیار ضروری است چرا که این سیستم می‌تواند با پشتوانه قانونی و تبلیغی به خودی خود برای توزیع کننده، فروشنده و همچنین مصرف‌کننده بازی، بهترین ملاک برای آگاهی باشد.
به گفته سید حسینی، نظام «اسرا» در ایران 5 رده سنی 3+، 7+، 12+، 15+ و18+ را برای بررسی بازی‌های داخلی و خارجی در نظر گرفته است و همچنین 7 معیار خشونت، ترس، مواد مخدر و مشروبات الکلی، نقض ارزش‌های دینی و اسلامی، نقض هنجارهای اجتماعی، محرک‌های جنسی و ناامیدی برای بررسی محتوای آسیب رسان بازی‌های رایانهای مد نظر قرار می‌گیرد.
وی اظهار داشت: درخواست ردهبندی سنی بازی توسط شرکت ناشر بازی در ایران، جمع‌‌آوری اطلاعات بازی، تهیه فیلم از بازی، تحلیل فیلم بازی، بررسی روایت بازی، تعیین رده سنی پیشنهادی «اسرا» و تعیین رده سنی نهایی بازی‌ها توسط شورای ردهبندی بازی‌ها، 7 مرحله فرایند تحلیل و ردهبندی سنی بازی‌های رایانهای در «اسرا» را تشکیل می‌دهد. مدیر نظام رده بندی سنی بازی‌های رایانهای با یادآوری این نکته که «اسرا» برای بررسی بازی‌های رایانهای در دو سطح محتوایی و مفهومی عمل می‌کند گفت: در بحث محتوایی، محتواهای آشکار آسیب رسان در بازی‌های رایانهای را استخراج کرده و با بازی کردن کامل این بازی‌ها و همچنین با در نظر گرفتن معیارهایی مبتنی بر رویکردهای روانشناسی، معارف اسلامی و جامعه شناسی، بازی‌ها را ارزیابی می‌کنیم. همچنین در بحث مفهومی هم به عناصر ناآشکار در روایت و داستان بازی و مسائل به وجود آمده پیرامون بازی از قبیل انتقاداتی که به بازی صورت گرفته است، توجه می‌شود.
وی با بیان این‌که بازی‌های رایانهای در دو سطح خرد و کلان بررسی می‌شوند خاطرنشان کرد: یک قسمت مهم از بازی‌های رایانهای که در قسمت کلان و مفهومی آن قرار دارد شامل روایت، نقد داستان یا محتوا و مسائل پیرامون آن است که در این بین، حتی احساسی که در هنگام و بعد از بازی به کاربر دست می‌دهد نیز در ردهبندی سنی در نظر گرفته می‌شود.
سید حسینی تأکید کرد: رویکرد فعلی بنیاد ملی بازی‌های رایانهای حمایت از بازی‌های داخلی است و در طول 4 الی 5 سال گذشته، صنعت گیم ایران، عنوان صنعت برتر خاورمیانه را به خود اختصاص داده است، این در حالی است که عربستان سعودی به تازگی نخستین بازی خود را وارد بازار کرده و کشورهایی نظیر ترکیه و امارات نیز اخیراً وارد صنعت گیم شده‌اند.
وی افزود: با توجه به این‌که نخستین نظام رده بندی سنی بازی‌های رایانهای در خاورمیانه متعلق به کشورمان است در نتیجه بازی‌های ایرانی، قابلیت استفاده توسط کشورهای اسلامی را هم دارد.
مدیر نظام رده بندی سنی بازی‌های رایانهای در بخش دیگری از گفتوگو با ایران با اشاره به این نکته که متأسفانه بنیاد ملی بازی‌های رایانهای مسئولیتی برای مقابله و بازرسی از بازی‌های رایانهای غیر مجاز در بازار ندارد و این وظیفه به بخش دیگری از وزارت ارشاد واگذار شده است، گفت: تمامی بازی‌های رایانهای دستگاه‌های بازی مختلف برای عرضه در بازار کشور، نیازمند رده بندی سنی مخصوص به خود آن بازی هستند و در صورتی که بازی در سازمان «اسرا» بررسی نشده و یکی از رده‌های سنی این سازمان را نداشته باشد، به عنوان بازی غیر مجاز تلقی خواهد شد.
رده بندی هر بازی با حضور 6کارشناس
امروزه به واسطه ورود گوشی‌ها و تبلت‌های دارای سیستم عامل اندروید و IOS به بازار، بازی‌های مخصوص این نوع از سیستم عامل‌ها نیز مورد علاقه مخاطبان قرار گرفته است تا جایی که بنیاد ملی بازی‌های رایانهای که تا همین اواخر وظیفه بررسی بازی‌های رایانهای، PS3 و سایر کنسول‌های بازی را در دستور کار داشت، با تغییر رویکردی جدی به سمت تولید و بررسی بازی‌های ویژه تبلت و تلفن همراه گام برداشته است.
رضا احمدی، کارشناس رده بندی سنی بازی‌های رایانهای «اسرا» نیز در گفتوگو با ایران گفت: در کشورمان، حدود 80 شرکت تولیدکننده بازی در حال فعالیت هستند که بازی‌هایی در ژانرهای مختلف و برای کنسول‌های متفاوت تولید می‌کنند و معمولاً بنا به تعداد بازی‌های تولید شده توسط شرکت‌های داخلی، در طول یک دوره یک ماهه، بین یک تا 5 بازی جدید جهت رده بندی سنی به سازمان فرستاده می‌شود یا حتی در برخی موارد در یک دوره یک ماهه هیچ مورد بازی داخلی‌ای برای بررسی به این سازمان ارسال نشده است.
این کارشناس ملاک رده سنی هر یک از بازی‌ها را بر اساس محتواهای آسیب‌رسان موجود در آنها دانست و تصریح کرد: روند بررسی محتوایی بازی‌ها جهت ردهبندی سنی در سازمان برای بازی‌های داخلی و خارجی به یک شکل بوده و تفاوتی در بررسی بازی‌های داخلی و خارجی وجود ندارد، اما به دلیل حمایت از بازی‌های ایرانی، روند بررسی این نوع از بازی‌ها در اولویت قرار گرفته و سریع‌تر انجام می‌شود.
وی ادامه داد: تولید کنندگان داخلی با توجه به آگاهی داشتن نسبت به رده‌های سنی نظام «اسرا»، معمولاً بازی‌های خود را برای رده سنی مشخصی تولید کرده و همچنین در طول فرایند تولید بازی، از کارشناسان سازمان برای دستیابی به رده سنی مناسب بازی خود، مشورت می‌گیرند.
احمدی در ادامه، مدت زمان لازم توسط کارشناسان برای مشخص شدن رده سنی هر یک از بازی‌ها را وابسته به عوامل متعددی از قبیل ژانر، گیم پلی و نوع سورس بازی عنوان کرد و گفت: مدت زمان لازم برای بررسی یک بازی رایانهای، از قبل مشخص نیست چرا که در سازمان بازی‌هایی وجود داشته که گیم پلی آن در حدود 60 ساعت به طول انجامیده است یا در مقابل بازی دیگری بوده که رده سنی آن تنها در یک ساعت مشخص شده است.
وی افزود: معمولاً 6 کارشناس برای مشخص شدن رده سنی نهایی یک بازی فعالیت می‌کنند و بازی‌هایی که نیاز به بررسی دقیق‌تر داشته باشند، برای بررسی بیشتر به شورای طبقه بندی فرستاده شده که این شورا نیز از
9 شخصیت حقوقی تشکیل شده است.
ماه مارس زمان ورود بازی های خارجی
امروزه بخش بزرگی از بازار فروش بازی‌های رایانهای در ایران و جهان در دست شرکت‌های بزرگ تولید بازی‌های رایانهای در دنیاست که با طراحی‌های فوق‌العاده و جذاب، مخاطبان بیشتری را به سوی خود جذب می‌کنند.
احسان جازم، کارشناس رده بندی سنی بازی‌های رایانهای «اسرا» نیز که وظیفه بررسی مفهومی بازی‌های رایانهای خارجی را بر عهده دارد در گفتوگو با ایران با بیان این‌که در برخی از بازی‌های رایانهای تلاش می‌شود تا بیشترین محتوای مفهومی به بازیکنان منتقل شود گفت: در حال حاضر برخی از بازی‌های رایانهای نظیر «هل گیت»، «دارک سایدر» و «دارکنس» که بعضی از آنها توسط شرکت‌های بزرگ یهودی تولید می‌شوند، آشکارا محتوای مذاهب را زیر سؤال می‌برند. به عنوان مثال در یکی از این بازی‌ها، اصول مذهب و کسانی که مذهبی هستند مورد تمسخر و سوءاستفاده قرار گرفته یا در بازی «دارک سایدرز»، این طور به بازی کننده القا می‌شود که بهشت و جهنمی وجود نداشته و هر آنچه که هست مخلوق دست بشر بوده و خودش به دست آورده است.
این کارشناس رده بندی سنی بازی‌های رایانهای به پررنگ‌تر شدن موضوع ایران‌هراسی در برخی از بازی‌های رایانهای خارجی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: همچنین در بازی «آرما 3»، ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای به تصویر کشیده شده که با اتحاد و همراهی کشورهای همسایه به قاره اروپا لشکرکشی کرده و به دنبال کشور گشایی است.
وی افزود: معمولاً این دسته از بازی‌ها یا بازی‌هایی نظیر «بتل فیلد 3» و «1979» که از طراحی و پشتیبانی قوی‌تری برخوردارند، طرفداران بیشتری داشته و بدون کسب مجوز و رده بندی سنی از سوی «اسرا» وارد بازار می‌شوند.
جازم با بیان این‌که بیشترین بازی‌های معروف خارجی هر ساله در ماه مارس وارد بازار می‌شوند و مدت زمان بررسی رده سنی آنها در «اسرا» به ویژگی‌های بازی‌های ارائه شده بستگی دارد تصریح کرد: معمولاً بازی‌های مهم در اولویت بررسی رده سنی قرار می‌گیرند و در طول ماه، 3 الی 4 بازی در سازمان بررسی می‌شود.
امروزه با توجه به نگرانی عمیق خانواده‌ها و بازیکنان از محتوای بازی‌های رایانهای، فهرست کاملی از بازی‌های رده بندی شده توسط سازمان «اسرا» در پایگاه اینترنتی این سازمان به نشانی www.esra.org.ir در دسترس کاربران قرار گرفته است که علاقه‌مندان به بازی‌های رایانهای می‌توانند با مراجعه به این سایت، اطلاعات لازم را در مورد بازی مورد علاقه‌شان کسب کنند.
