مانی آشتیانی
طی چند سال گذشته تولید و توزیع بازی‌های رایانهای ایرانی با رشد خوبی
همراه بوده است. تولید بازی رایانهای در ایران به دو دسته تقسیم می‌شود
بازی‌هایی که برخی به دلیل کیفیت پائین با عدم استقبال و شکست مواجه شده و
دسته‌ای که به دلیل جذابیت و توجه به استانداردهای لازم با استقبال خوبی
حتی در سطح جهانی روبه رو بوده و توانسته‌اند بجز بازار داخلی سهمی هم از
بازار خارجی به دست بیاورند. در گزارش زیر به وضعیت تولید بازی‌های
رایانهای در ایران و موفقیت برخی بازی‌های ایرانی در عرصه جهانی
می‌پردازیم.
کیفیت و ایده‌های ناب، دلیل موفقیت
هرچند هنوز دو ماه به پایان سال 92 باقی نمانده است اما بی‌شک می‌توان این
سال را برای صنعت بازی‌سازی کشور سال پررونقی دانست. امسال ایران توانست
در بسیاری از نمایشگاه‌های مطرح در حوزه بازی‌سازی شرکت کند و موفقیت‌های
قابل توجهی را نیز کسب کند. حضور 15 بازی ایرانی در نمایشگاه گیمزکانکشن
فرانسه، حضور در نمایشگاه گیمز‌کام آلمان، نمایش بازی‌های ایرانی و موفقیت
برخی از این بازی‌ها در بزرگترین نمایشگاه دنیا یعنی E3 و.. از جمله این
موفقیت‌ها به شمار می‌آید. البته در بین بازی‌های ایرانی که در
نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت داده شده‌اند موفقیت دو بازی شبگرد و
ارتش‌های فرازمینی از سایر بازی‌ها بیشتر بوده است. از جمله موفقیت‌های این
دو بازی می‌توان به دریافت مجوز گرین لایت از سایت استیم بزرگترین شبکه
فروش دیجیتال بازی‌های رایانه در دنیا و قرار گرفتن بازی ارتش‌های فرازمینی
در بین 100 بازی مستقل جهان در سال 2013 اشاره کرد. به باور دست‌اندرکاران
و مسئولان بنیاد ملی بازی‌های رایانهای کیفیت و ایده‌ناب این دو بازی
سبب موفقیت آن‌ها در مجامع بین‌المللی شده است.
مسعود غفاری مدیر عامل شرکت پردیس گیم و از اعضای طراحی بازی شبگرد در
خصوص دلیل موفقیت این بازی در عرصه بین‌المللی می‌گوید: «ما سعی کرده‌ایم
در ساخت این بازی تمام نکاتی که در یک بازی مطرح جهانی و موفق دیده می‌شود
را به کار ببریم. سعی کردیم روی موضوعی کار کنیم که در تمام دنیا مورد توجه
قرار گرفته نه تنها یک موضوع کاملاً ایرانی و خاص. در واقع با توجه به
تجربه‌های پیشین خود تلاش کردیم موضوعی را انتخاب کنیم که هر بازیکنی در
سرتاسرجهان با آن ارتباط برقرار کند. »
وی در ادامه می‌افزاید: «همچنین موتور مورد استفاده در این بازی نیز از
قدرتمندترین موتورهایی است که در ساخت یک بازی رایانهای بزرگ دنیا مورد
استفاده قرار می‌گیرد. البته ما نسخه رایگان این موتور را مورد استفاده
قرار دادیم چرا که به دلیل مشکلات تحریمی امکان خرید و برقراری ارتباط با
سازندگان این نوع موتورها را نداریم.»
به باور وی با تمام شرایط نه چندان مطلوب برای بازی‌سازی در کشور،
کیفیت بازی شبگرد از نظر کارشناسان بین‌المللی بسیار بالا و در سطح کلاس
بازی‌های استاندارد دنیا شناخته شده است. براساس اظهارات غفوری، بازی شبگرد
با رأی 42 هزار کاربر موفق به دریافت مجوز گرین لایت و قرار گرفتن روی
سایت استیم بزرگترین سایت فروش بازی‌های رایانهای شد.
وی در خصوص امتیازات قرار گرفتن این بازی در چنین سایتی می‌گوید: «به‌طور
قطع قرار گرفتن بازی ما در کنار بازی‌های بزرگ دنیا از طریق این سایت
می‌تواند به شناخته شدن بازی شبگرد و همچنین معرفی صنعت بازی‌سازی ایران به
جهان کمک شایانی کند. همچنین ما می‌توانیم از این طریق توزیع کنندگان
مناسب برای ورود بازی به بازار بین‌المللی نیز پیدا کنیم. » غفوری با
اشاره به وضعیت فعلی تولید بازی رایانهای در ایران تأکید می‌کند که صنعت
بازی‌سازی در کشور نسبت به سال‌های اولیه با رشد قابل توجهی چه از منظر
کیفیت و چه از منظر ایده همراه بوده است. غفوری تأکید می‌کند که اگر این
حوزه با حمایت‌های همه‌جانبه و واقعی همراه شود قطعاً به موفقیت‌های قابل
توجهی در بخش تولید بازی‌های رایانهای دست پیدا خواهیم کرد.
تلاش برای بقا
صنعــت بازی‌ســازی بعــد از صنعت فیلمسازی به عنوان یکی از سودآورترین
صنعت‌ها در جهان شناخته می‌شود. در ایران هرچند تولید بازی با آنچه در جهان
اتفاق می‌افتد تفاوت بسیاری دارد اما تولید جدی بازی در کشور بین سال‌های
85 تا 87 کلید خورده است. اکثر بازی سازان و طراحان اصلی تولید بازی در
ایران معتقدند که هرچند نه به صورت گسترده اما در چند سال گذشته و با ورود
بنیاد ملی بازی‌های رایانهای به این حوزه، بازار توانسته کمی سرو سامان
بگیرد و با حمایت‌های این بنیاد راهی به جلو و پیشرفت بردارد. البته در این
بین افرادی هم هستند که حمایت‌های بنیاد را نه تنها چشمگیر نمی‌دانند بلکه
براین باور هستند که برخی فعالیت‌های این بنیاد مانع رشد بازی‌سازی در
کشور می‌شود.
با تمــام ایــن اظهارات و براساس اظهارات مسئولان بنیاد
بازی‌ملی‌رایانه‌ای - تنها مرجع ارائه مجوز به بازی‌سازان رایانهای - از
سال 87 تاکنون بیش از 200 بازی رایانهای در کشور طراحی و تولید شده که از
این بین تنها 100 بازی مورد حمایت بنیاد ملی بازی‌های رایانهای قرار گرفته
است. همچنین از بین این 100 بازی تاکنون 20 بازی برای فروش وارد بازار
توزیع و در اختیار کاربران قرار گرفته است.
مسئولان بنیاد این وعده را داده‌اند که تا اواسط تابستان سال 93، 10 بازی
جدید نیز به جمع این بازی‌ها پیوسته و برای فروش روانه بازار شوند. بنیاد و
دیگر فعالان این بازار برای افزایش تولید بازی‌های رایانهای در کشور
برنامه‌های مختلفی در نظر گرفته‌اند. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به
تشکیل انستیتو ملی بازی‌سازی؛ نخستین مرکز تخصصی بازی‌سازی در کشور، ایجاد
رشته بازی‌سازی در برخی دانشگاهای کشور، امضای تفاهمنامه بنیاد ملی
بازی‌های رایانهای و سرای روبات‌سازان پارسی به منظور طرح استفاده از
بازی‌های رایانهای در برنامه کمک درسی مدارس اشاره کرد. براساس آمار منتشر
شده از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانهای در حال حاضر حدود ۹۵ شرکت سازنده
گیم یا همان استودیوهای سازنده گیم، البته نه به صورت یک شرکت بزرگ، در
ایران فعال هستند و در ژانرها و سبک‌های مختلف گیم تولید می‌کنند.
کمبــود بودجه بزرگترین مشکل
با تمام تلاش‌هایی که بنیاد ملی بازی‌های رایانهای برای رشد تولید بازی
در کشور انجام می‌دهد سهم بازی‌های ایرانی در سبد خانوارهای ایرانی بسیار
ناچیز است. محمد بی‌طرف، قائم مقام بنیاد ملی بازی‌های رایانهای، در خصوص
سهم بازی‌های ایرانی در بین کاربران کشور می‌گوید: «با توجه به عدم رعایت
قانون کپی‌رایت و قیمت ارزان بازی‌های خارجی، در خوشبینانه‌ترین حالت سهم
بازی‌های رایانهای در سبد خانوارهای‌ایرانی زیر 5 درصد است. همچنین آمار
فروش یک بازی ایرانی بین 100 تا 150 هزار نسخه است و این در حالی است که یک
بازی خارجی بین 1 میلیون نسخه به فروش می‌رسد.»
بی‌طرف عدم استقبال از بازی‌های ایرانی را به نبود حمایت، جدی گرفته نشدن
این صنعت و کاهش بودجه به این بخش ارتباط می‌دهد و می‌افزاید: «صنعت
بازی‌سازی از نظر تولید و حضور تیم‌های تخصصی و حرفه‌ای نسبت به چهارسال
گذشته با رشد قابل قبولی همراه بوده است اما نسبت به این افزایش تولید،
کیفیت و حضور تیم‌های توانمند نتوانسته‌ایم میزان حمایت‌ها را نیز افزایش
دهیم. متأسفانه اختصاص بودجه به این بخش کمتر از بودجه‌ای است که برای
تبلیغ یک بازی اختصاص داده می‌شود.»
به باور وی صنعت گیم از دید برخی از مسئولان کشور فاقد اهمیت و یک موضوع
پیش پاافتاده است که تنها در حد این‌که این صنعت زنده بماند و حضور کلی
داشته باشد به آن توجه یا بودجه‌ای تعلق می‌گیرد.
بی طرف با اشاره به قطع بودجه اختصاصی به صنعت گیم در کشور می‌گوید: «در
سال 91 این صنعت با بیش از 85 درصد کاهش بودجه روبه رو بود و در سال 92
هم تنها بین 20 تا 25 بودجه به این بخش اختصاص داده شد. پیش‌بینی ما در
برنامه پنجم توسعه اختصاص بودجه‌ای چند 10 میلیارد تومانی در پنج سال اول
این برنامه بود.
در صورت تأمین این بودجه، این صنعت به نحوی می‌توانست پیشرفت کند و به
درآمدزایی بالایی برسد که دیگر نیازی به حمایت بخش دولتی نداشته باشد.
اما متأسفانه کسی به پیشنهادات ما توجه نکرد و در حال حاضر شاهد چنین وضعیتی برای صنعت بازی‌سازی کشور هستیم.»
عدم حمایت بخش دولتی از این صنعت و کاهش اعتبارات صنعت بازی‌سازی کشور نه
تنها باعث افت کیفیت بازی‌های ایرانی شده بلکه سبب مهاجرت حرفه‌ای‌ترین
افراد بازی ساز به خارج از کشور نیز شده است. از جمله این افراد می‌توان به
چندتن از افراد گروه بازی‌ساز لطفعلی خان زند اشاره کرد. بازی‌ای که در
زمان عرضه به بازار در اوایل سال 87 با استقبال خوبی از سوی کاربران مواجه
شد. اما در حال حاضر نمی‌توان خبری از اعضای این تیم پیدا کرد.
مسعود غفاری، یکی از اعضای سابق تیم لطفعلی خان زند در این خصوص می‌گوید:
«متأسفانه به دلیل عدم فراهم بودن شرایط برای تولید بازی در کشور و نبود
حمایت‌های همه‌جانبه چند تن از اعضای تیم بازی‌ساز لطفعلی خان زند به خارج
از کشور مهاجرت کرده و در حال حاضر در شرکت‌های خارجی مشغول به فعالیت
هستند. در حال حاضر هم ما نام استودیوی بازی‌سازی خود را تغییر و در قالب
یک تیم جدید مشغول ساخت بازی به نام شبگرد شدیم.»
وی با اشاره به وضعیت حمایت از تولیدکنندگان بازی در کشور می‌افزاید:
«بجز حمایت‌های بنیاد ملی بازی‌های رایانهای تولید کنندگان بازی در ایران
با حمایت‌های دیگری روبه رو نیستند. البته حمایت‌های بنیاد نیز به صورت
کامل و بدون مشکل نبوده است. برای مثال مبلغی که طی یک قرارداد بنا شد از
طرف بنیاد به ما پرداخت شود با توجه به مشکلات تورمی که در کشور وجود
داشته، تنها یک چهارم هزینه‌هایی که ما برای این بازی پرداخت کرده‌ایم را
تحت پوشش قرار داده است. با این حساب تنها یک چهارم از هزینه 300 میلیونی
بازی را بنیاد پرداخت کرده و مابقی هزینه‌ها توسط بنده پرداخت شده است.»
اما قائم مقام بنیاد ملی بازی‌های رایانهای در واکنش به انتقاد بعضی از
بازی سازان نسبت به حمایت‌های این ارگان تأکید می‌کند که بنیاد با تمام کم
و کاستی‌های موجود و با توجه به عدم سازوکار جدی در این حوزه و وجود
بودجه‌های قطره چکانی تمام تلاش خود را برای حمایت از تولیدکنندگان بازی به
کار می‌بندد.
