* احسان جازم (کارشناسESRA )
بازیهای رایانهای از ابتدا تا به امروز دستخوش تغییرات بسیاری شدهاند. زمانی بازیهای رایانهای خلاقانه و به منظور ایجاد سرگرمی ساخته می شدند اما این روند تغییر یافته است. از جمله این تغییرات میتوان به تغییر کاربری آنها اشاره کرد. در ابتدا تیمهای کوچک به منظور ایجاد سرگرمی نوین اقدام به ساخت بازی میکردند که در بعضی موارد این بازیها را با قیمتهای پایین به فروش میگذاشتند. اما این روند با شکلگیری نظام سرمایهداری تغییر یافت. ساخت بازیهای رایانهای دیگر فقط به منظور وسیلهای برای سرگرمی به شمار نمیرفت و انگیزههای اقتصادی عامل اصلی ساخت بازی شده بود و این امر تا جایی گسترش پیدا کرد که در سال 2007 بازیهای رایانهای به عنوان یک صنعت پر درآمد شناخته شدند. پس از پیدایش صنعت بازیهای رایانهای، بیشتر بازیها برای برآورده کردن اهداف اقتصادی و انگیزههای سیاسی و مذهبی ساخته میشدند و به صنعتی قدرتمند در این زمینهها تبدیل شدند به طوری که آمارها نشان میدهند بازیهای رایانهای در سال 2007 فقط در آمریکا مبلغی در حدود 9 میلیارد دلار فروش داشتهاند که این مبلغ در سالهای بعد به صورت صعودی افزایش چشمگیری داشته است و در سالهای 2008 و 2009 به ترتیب 11.7 و 25.1 میلیارد دلار فروش داشتهاند. با قدرتمند شدن صنعت بازیهای رایانهای، برخی بازیها به وسیلهای برای انتقال تفکرات خاص به کاربران تبدیل شدند؛ به طور مثال بازیهایی که با استفاده از مفاهیم مذهبی سعی دارند بعضی مذاهب را زیر سوال ببرند یا اینکه به تبلیغ مذهبی خاص بپردازند و هدف اصلی بازیسازی را از یاد بردهاند. البته لازم به ذکر است که تعداد این شکل بازیها محدود است و بیشتر بازیها از این قاعده مستثنا هستند.
از جمله بازیهای توهینآمیز که از مفاهیم مذهبی سوء استفاده کردهاند میتوان به «دانته اینفرنو» (Dante’s Inferno) اشاره کرد. داستان بازی برگرفته شده از کتاب «کمدی الهی» دانته و به ماجرای دانته پرداخته است که برای نجات معشوقه خود از دست شیطان وارد جهنم میشود و به مبارزه با شیطان میپردازد. در این بازی، دانته با به یاد آوردن گذشته خود اعتقادات مذهبی را زیر سوال میبرد و بیان میکند که چگونه فریب کلیسا را خورده است و به خاطر موعظههای دروغین کشیشان کلیسا به گناهانی نابخشودنی دست زده است. این بازی، پیروان مسیحیت را افرادی فریبخورده نشان میدهد که به خاطر اعتمادشان به مذهب به گناه کشیده شدهاند. اما این بازی فقط به مسیحیت توهین نمیکند بلکه در قسمتی از بازی، دانته در جهنم با پیامبر اسلام حضرت محمد(ص) روبرو میشود. بازی به صورت کاملا توهینآمیز دلیل به جهنم افتادن پیامبر را ایجاد مذهبی کاذب و فریب دادن مردم نشان میدهد و بیان میکند که حضرت محمد(ص) با این کارش باعث شده که مردم از خدا دور شوند.
از دیگر بازیهایی که از مفاهیم مذهبی سوء استفاده کرده است میتوان به بازی هل گیت : لندن (hellgate) اشاره کرد. بازی هل گیت یک بازی اکشن نقشآفرینی است که داستان آن درباره ظاهر شدن دروازههایی از جهنم بر روی زمین و ورود شیاطین به دنیای انسانها است. انسانها به کمک نیروهای کابالا به مبارزه با شیاطین میپردازند و برای زنده ماندن تلاش میکنند. کابالا فرقه ای مذهبی-یهودی است که در بازی پیروان این فرقه فرماندهی بازماندگان را به عهده میگیرند و با نیروهای خود شیاطین را شکست میدهند. هل گیت بازی تبلیغاتی برای این فرقه یعنی کابالا به شمار میرود. از دیگر بازیهای توهین آمیز میتوان بازی بیوشاک : اینفینیت (بینهایت) (Bioshock : Infinite) را که به تازگی منتشر شده است معرفی کرد که به تخریب کلیت مذهب میپردازد. سری بازی بیوشاک به تفکرات انسانگرایی گرایش دارد که جمله معروف سری که در قسمتهای مختلف شهر به نمایش درآورده میشود میتواند نمادی برای این طرز فکر باشد:
No Gods or Kings, only Man
نه خدایان و نه پادشاهان، فقط انسان
در قسمت جدید بازی اینفینیت، داستان در شهری به نام کلمبیا اتفاق میافتد. شهری که در آسمان ساخته شده و نمادی از بهشت است. کنترل شهر در دست فردی به نام «زاخاری هیل کامستک» است که خود را پیامبری از طرف خدا معرفی میکند. مردم شهر تحت نفوذ زاخاری به پرستش خدا میپردازند و کسانی را که اعتقادات همسان آنها ندارند شکنجه کرده و میکشند. بازی سعی دارد پیروان مذهب را افرادی کماراده و بدون عقل نشان بدهد که اختیاری از خود ندارند و به راحتی مورد سوء استفاده دیگران قرار میگیرند و از طرفی دیگر پیشوایان مذهبی را افرادی پلید نشان میدهد که فقط به دنبال منافع خود هستند و مذهب وسیلهای برای سوء استفاده از دیگران برای این شکل افراد است.