صنعت بازی های رایانه ای یکی از پردرآمدترین صنایع دنیاست. هر روز از رسانه ها اخبار عرضه بازی های جدید را می شنویم. جذابیت بالا و تنوع فراوان باعث شده که بسیاری از نوجوانان و جوانان در سراسر دنیا در طول روز ساعاتی را به بازی با رایانه بپردازند. در حالی که بسیاری از والدین از استفاده طولانی مدت فرزندانشان از رایانه گلایه دارند. آیا بازی با رایانه مضر است؟ در این باره تاکنون بسیار صحبت شده و پژوهش های فراوانی انجام گرفته است؛ اما می توان با قاطعیت گفت که زیاد بازی کردن با رایانه به علت عدم تحرک کاربر باعث مشکلات جسمی او می شود. در واقع بازی های رایانه ای فقط بخشی از نیاز فرد را برای سرگرمی پاسخ می دهند. مثلا زمانی که شما فوتبال بازی می کنید، تحرک دارید، با دیگران ارتباط برقرار می کنید، هیجان زده می شوید و... در واقع مجموعه ای از این عوامل باعث سرگرمی شما می شود که اصطلاحا به آن «سرگرمی سالم» می گویند. اما زمانی که با رایانه فوتبال بازی می کنید، فقط هیجان زده می شوید! و نتیجه آن که پس از مدتی از لحاظ روحی و ذهنی خسته می شوید، درحالی که جسم شما تحرکی نداشته است.
اما «تاثیر روحی بازی رایانه ای» هم مضر است؟ شکی نیست که بازی رایانه ای روی ذهن تاثیر می گذارد؛ اما درباره مفید یا مضربودن این اثر نیز تاکنون پژوهش های مختلفی انجام گرفته است. شاید شما هم اخبار مختلف و گاهی متناقض این پژوهش ها را خوانده باشید. ضمن این که در این مورد نیز نمی توان نظر قاطعی داد، در یک مورد می توان گفت: همان طور که فیلم، موسیقی و کتاب باید متناسب با سن افراد باشد، بازی هم باید متناسب با سن باشد. شاید خیلی ها هنوز از وجود نظام درجه بندی بازی های رایانه ای اطلاع نداشته باشند. به عنوان مثال، اگر بازی رایانه ای فرزند شما مناسب سن او نباشد، در این صورت تاثیرات مخرب روحی آن بازی نیز اجتناب ناپذیر است و در این میان والدین نیز مقصرند؛ چرا که همان طور که به طرق مختلف مانع دسترسی فرزند به فیلم، موسیقی و کتاب نامناسب سن او می شوند، باید نسبت به بازی های رایانه ای نیز همین حساسیت را نشان دهند. البته هدف از نگارش این مطلب ایجاد نگرانی و اضطراب در میان والدین نیست، بلکه هدف، هشداری است نسبت به نگاه دقیق تر به بازی های رایانه ای. اگر از تاثیرات مخرب روحی بازی رایانه ای روی فرزندتان شکایت دارید، بد نیست نگاهی هم به بازی او بیاندازید، شاید اصلا مناسب سن او نباشد! شاید حتی خود کاربر هم نمی داند این بازی مناسب سن او نیست! مثلا شاید نداند فلان بازی در کشور امریکا برای نوجوانانی همسن او ممنوع است! در این مطلب ابتدا نگاهی به نظام های درجه بندی سنی بازی های رایانه ای در دیگر کشورها داریم، سپس به وضعیت موجود در کشورمان می پردازیم.
رده بندی سنی بازی های رایانه ای در امریکا و کانادا
امریکا یکی از بزرگترین تولیدکننده های بازی های رایانه ای در سراسر جهان است. متخصصان و طراحان زیادی در استودیوهای بزرگ و مجهز کمپانی های مختلف بازی سازی مثل هنرهای الکترونیک (Electronic Arts) و... به کار و پژوهش مشغول هستند. اما بازی های تولیدشده در امریکا و کانادا، رده بندی می شوند و این رده بندی با یک نشان کوچک (آیکن) در کاور (جلد) بازی به اطلاع خریداران و علاقه مندان می رسد. در زمینه درجه بندی بازی های رایانه ای در امریکا و کانادا شرکت های مختلفی مشغول به کار هستند که یکی از مهم ترین آن ها ESRB مخفف Entertainment Software Rating Boardبه معنای «برد ارزش گذاری نرم افزارهای سرگرمی» است. به علت فراوانی بازی های امریکایی، این نظام درجه بندی شاید برای بسیاری از علاقه مندان ایرانی شناخته شده باشد.
نشانی سایت این شرکت esrb.org است. در صفحه اول این سایت شما می توانید نام بازی موردنظر را وارد کنید و درجه بندی سنی آن را ببینید. یعنی یک دسترسی آنلاین به درجه بندی های شرکت.
اما در اینجا نگاهی داریم به نوع درجه بندی بازی ها در ESRB:
در تصویر زیر شما آیکن های کلی درجه بندی را می بینید: حال به توضیح درباره هرکدام از این آیکن ها می پردازیم: این دسته از بازی ها که با عنوان EC شناخته می شوند، بسیار ساده و بدون خشونت هستند و برای کودکان بالای ۳ سال توصیه می شوند. این بازی ها برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی شوند ولی اغلب حالتی فانتزی و کودکانه دارند. مثلا بازی معروف «سوپر ماریو» در این دسته بندی قرار می گیرد. این دسته از بازی ها به علت وجود اندکی خشونت و لحن خشونت آمیزشان برای کودکان زیر ۱۰ سال توصیه نمی شود. مثل بازی Lego Star Wars II: The Original Trilogy
این بازی ها به علت زبان خشونت آمیز یا اندکی خون و... برای کودکان زیر ۱۳ سال توصیه نمی شوند. این رده بندی زمانی که هنوز رده بندی E10+ ایجاد نشده بود مورد استفاده قرار می گرفت.
این بازی ها برای نوجوانان زیر ۱۷ سال نامناسب و حاوی خشونت، لحن خشونت آمیز و صحنه های جنسی است. از بازی های این رده Grand Theft Auto IV، No More Heroes را می توان مثال زد. بسیاری از فروشگاه ها مانند وال مارت در امریکا و Future Shop در کانادا به هیچ وجه بازی های این رده را بدون موافقت والدین به نوجوانان زیر ۱۷ سال نمی فروشند. این بازی ها برای نوجوانان زیر ۱۸ سال نامناسب است. این بازی ها ممکن است بازی های نامناسب جنسی باشند که صحنه های شدید و بی پروای جنسی یا برهنگی را نمایش می دهند یا در آن ها مصرف مواد مخدر نمایش داده می شود یا خشونت زیادی از نظر نمایش خون و جراحت دارند. در آگوست ۲۰۰۷، تعداد ۲۵ محصول این درجه بندی را دریافت کردند. به عنوان مثال، بازی Grand Theft Auto: San Andreas از شرکت راک استار در این رده بندی قرار می گیرد، اما آیا تمامی کاربران این بازی در خاورمیانه از این رده بندی خبر دارند؟ این آیکن زمانی استفاده می شود که هنوز رده بندی یک بازی ارائه نشده باشد. البته دو درجه بندی دیگر هم وجود دارد که دیگر مورد استفاده نیست، مانند Kids to Adults که این دسته از بازی ها برای تمامی گروه های سنی مناسب است که این دسته از سال ۱۹۹۸ تبدیل به دسته Everyone شد که قبلا در مورد آن توضیح دادیم. درجه بندی منسوخ دیگر Prohibited است که برای بازی های غیرامریکایی (مثلا ژاپنی) استفاده می شد.
