امروزه با فراگیر شدن استفاده از بازی‌های رایانه‌ای، بحث طبقهبندی سنی کاربران آنها نیز به موضوعی جدی برای دستاندرکاران تهیه و توزیع این بازیها تبدیل شده و کشورهای مختلف بنابر ویژگیهای خاص فرهنگی و اجتماعی خود، نظامهای طبقهبندی را با الزامات و مقررات خاصی تدوین میکنند تا گروههای مختلف سنی در معرض محتوای نامناسب قرار نگیرند. در این بین، تدوینکنندگان استانداردهای مذکور تلاش میکنند پاسخ مناسبی به دغدغههای فزاینده والدین و فعالان حوزه تعلیم و تربیت داشته باشند و در عین حال گزینههای انتخاب آنها را نیز محدود نکنند. در این زمینه کشورهای مختلف، نظامهای گوناگونی از طبقهبندی و دستهبندی سنی و محتوایی بازی‌های رایانه‌ای را تدوین کردهاند که در ادامه با جزئیات بیشتری آنها را مورد بررسی قرار میدهیم.
برزیل
برزیل یکی از کشورهایی است که به دلیل رشد فزاینده اقتصادی و صنعتی با تغییراتی در سبک زندگی افراد و میزان رفاه عمومی مواجه بوده است. استفاده از بازی‌های رایانه‌ای نیز به فراخور این وضعیت با اقبال بیشتری از سوی کودکان و نوجوانان برزیلی مواجه شده است. به همین دلیل، خانوادهها در این کشور هر روز لزوم در اختیار داشتن منبعی مطمئن برای طبقهبندی بازی‌های رایانه‌ای را بیش از پیش احساس میکنند. در برزیل، «اداره ارزشیابی عناوین و صلاحیتها» (DEJUS) بخش اعظمی از این کار را انجام میدهد. این اداره یکی از زیرمجموعههای وزارت دادگستری کشور برزیل است و سیاستگذاریهای کلی و فرایندهای ارزشیابی در حوزه محتوای رسانهای اعم از بازیها و فیلمها را بر عهده دارد. فیلمها در برزیل توسط کارشناسان و ارزیابان این اداره مورد بررسی قرار می‌گیرد در حالیکه برنامههای تلویزیونی را خود شبکهها ارزیابی میکنند، مگر مواردی که این اداره، ارزیابی آنها را ناکافی و نامناسب تشخیص دهد. در این اداره، نشانههایی برای ارزشیابی و اعلام نظر نهایی، بسته به نوع محتوا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فیلمها یا بازیهایی که این علامت را بدست میآورند، هیچ ایرادی به لحاظ محتوایی ندارند و هر شخصی، فارغ از طبقه سنی میتواند آنها را در هر زمانی مشاهده کند یا از آنها استفاده کند. فیلمها و بازی‌های انیمیشنی که این برچسب را دریافت میکنند، صحنههای چندان خشنی ندارند و اگر هم اسلحهای در آنها استفاده میشود نباید توام با خشونت شدید باشد. برهنگی بدون داشتن نشانههای جنسی در این طبقه آزاد است و صحنههای استفاده از داروهای ملایم و بی دردسر نیز مانعی ندارد.
فیلمها و بازی‌های دارای این نشان مناسب افراد بالای 10 سال هستند، محتوای جنسی، درگیریهای فیزیکی و استفاده از داروها و مواد مخدر نیز در آنها دامنه بازتری دارد.
آثار تولید شده با این درجه از ارزشیابی اگر در قالب فیلم باشند، باید از ساعت 8 شب تا 6 صبح پخش شوند و مخاطب آن نیز افراد بالای 12 سال هستند.
این دسته از فیلمها نیز دارای محدودیت زمان پخش هستند بطوریکه باید از ساعت 9 شب تا 6 صبح پخش شوند و مخاطب آن نیز بالای 14 سال است. آزادی بیشتری نیز به لحاظ نشان دادن صحنه های خشونت و مسائل جنسی در آن حاکم است.
و نیز برای ردههای سنی بالاتر، یعنی 16 سال و 18 سال مورد استفاده قرار می‌گیرد و زمان پخش این فیلمها نیز محدودتر میشود.
این علامتها در ارزشیابی بازیها و محتوای بصری آنها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و توزیعکنندگان و تولیدکنندگان بازی‌های ویدئویی و رایانه‌ای در برزیل ملزم به درج این علامتها بر روی بازیها هستند.
انگلستان
در این کشور نهادی با نام «شورای طبقهبندی فیلم انگلستان» (BBFC ) وجود دارد که سابق بر این با نام «هیأت عالی سانسور فیلم» شناخته میشد. این شورا یک سازمان غیر دولتی است که توسط صاحبان صنعت فیلمسازی در این کشور تاسیس شده و مسئولیت طبقهبندی سنی و سانسور فیلم، دی وی دی، بازی‌های رایانه‌ای و ... را در سطح ملی بر عهده دارد. دستورالعمل مورد استفاده در این سازمان نیز، قانون جامع آثار ویدئویی است که در سال 2010 مورد تصویب قرار گرفته است. طبقهبندی مورد استناد در این شورا، ردههای سنی و محتوایی زیر را به رسمیت میشناسد:
این علامت نشاندهنده محتوای عام فیلم و آثار ویدئویی است که به لحاظ محتوایی، هیچ مورد نامناسبی برای کودکان به همراه ندارد.
این علامت بر روی آثاری درج می شود که مشاهده آن توسط کودکان میبایست با نظارت و راهنمایی والدین باشد. به عبارت بهتر، محتوای کلی اثر مشکل خاصی ندارد، اما برخی از صحنهها میتواند آسیبهایی را برای کودکان به همراه داشته باشد.
این علامت مخصوص نمایش فیلمهای خاص در سینماها است که مشاهده آنها برای افراد زیر 12 سال توصیه نمیشود، اما این افراد میتوانند به همراه والدین و در حضور آنها از این آثار استفاده کنند.
این نشان مخصوص فیلمهای بالای 12 سال در شبکه نمایش خانوادگی است که از سال 2012 استفاده از آن در انگلستان رایج شده است. استفاده افراد 12 سال از این فیلمها و بازیها یا فروش آنها به این افراد ممنوع است و پیگرد دارد.
تنها افراد بالای 15 سال میتوانند این آثار را مورد استفاده قرار دهند. محتوای این آثار دارای خشونت نسبی، الفاظ نسبتا رکیک، صحنههای خفیف جنسی و مسائلی از این دست است که فروش آنها به افراد کم سن و سال را ممنوع کرده است.
و نیز اختصاصا برای افراد بالای 18 سال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استرالیا
«شورای طبقهبندی استرالیا» نهادی است که توسط دولت این کشور به منظور رده‌بندی فیلمها، بازی‌های ویدئویی و محصولات صنعت نشر از سال 1970 تاسیس شده و آثار مذکور را برای عرضه در نمایشگاهها و فروشگاهها طبقهبندی میکند. این شورا در ابتدا به عنوان زیرمجموعه دفتر طبقهبندی فیلم و آثار ادبی کار خود را انجام میداد که این دفتر در سال 2006 منحل شد و شورای مربوطه از آن سال به بعد تحت نظارت و پشتیبانی دادستانی کل این کشور کار خود را ادامه میدهد. تصمیمات اتخاذ شده در این شورا ممکن است در مرحله تجدیدنظر در شورای بازنگری طبقهبندی استرالیا مورد ارزیابی مجدد قرار بگیرد. مبنای تصمیم گیری در این شورا، قانون جامع طبقهبندی ملی است که امکان جرح و تعدیل در آثار تولیدی یا وارداتی را برای آن فراهم میکند.
نظام طبقهبندی مذکور به دو دسته آزاد و محدود تقسیم می شود و ردههای سنی و محتوایی زیر را در می گیرد:
رده آزاد
این علامت اگر بر روی اثری درج شود، نشاندهنده بیضرر بودن اثر مذکور برای ردههای سنی است و اساسا آن اثر معاف از بررسی تلقی میشود. تولید کنندگان آثار میتوانند در صورت تشخیص خود از این برچسب بر روی محصولات استفاده کرده و آن را به بازار عرضه کنند. با این حال، اگر آسیبی از ناحیه اثر تشخیص داده شود، صاحب اثر یا توزی کننده آن در معرض پیگرد قرار می‌گیرد.
آثاری که این علامت بر روی آنها درج میشود برای نمایش عمومی هستند و محتوای آنها نیز بیخطر و ملایم تشخیص داده میشود. البته صرف درج این نماد بر روی اثر نمیتواند نشان دهنده مناسب بودن آن برای کودکان باشد و فیلمها یا بازیهایی که برای جمعیت هدف کودک در نظر گرفته میشوند میبایست استانداردهای دیگری را مد نظر قرار دهند.
این آثار دارای محتوایی هستند که میتواند برای کودکان تا حدودی نامناسب باشد و به همین دلیل مشاهده یا استفاده از آنها میبایست با توصیه و راهنمایی والدین باشد.
فیلمها و بازی‌های تولید شده با این نشان برای گروه سنی بالغ توصیه میشود، اما محتوای آنها لزوما زیانبار نیست و آخرین درجه از طبقهبندی نامحدود برای استفادهکنندگان و بینندگان تلقی میشود.
رده محدود
این نشان برای آثاری صادر میشود که مشاهده یا خرید و استفاده از آنها برای افراد زیر 15 سال میبایست با مشایعت قیّم آنها همراه باشد. پس به طور کلی استفاده از این محصولات برای افراد زیر 15 سال ممنوع است. محتوای این آثار نیز دارای درجه شدت تاثیرگذاری تلقی میشود.
این نشان نیز برای آثاری به کار میرود که خرید، مشاهده یا استفاده از آنها برای افراد زیر 18 سال ممنوع است. محتوای این آثار نیز به شدت تاثیرگذار است.
این آثار قابلیت استفاده برای افراد زیر 18 سال را ندارد و محتوای آن تماما جنسی است. فروش این آثار به افراد زیر 18 سال مشمول پیگردهای کیفری قرار می‌گیرد و حداکثر تا 5500 دلار جریمه در بردارد.
RC این آثار قابل ارزیابی نیست و محتوای آن نیز به شدت در تضاد با معیارهای اخلاق و عفت عمومی قرار دارد.
باکس 1:
در تعیین رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای، اسرا 4 ویژگی را در نظر می‌گیرد:
1. خصوصیات جسمی - حرکتی
2. خصوصیات ذهنی- روانی
3. خصوصیات عاطفی
4. خصوصیات اجتماعی
باکس 2:
گروههای سنی در اسرا عبارتند از:
• (خردسالی) بالای 3 سال
• (کودکی) بالای 7 سال
• (ابتدای دوران نوجوانی) بالای 12 سال
• (نیمه دوم نوجوانی) بالای 15 سال
• (بزرگسالان، مجرد) بالای 18 سال
• (بزرگسالان، متأهل) بالای 25 سال
باکس 3:
اسرا در طبقهبندی بازی‌های رایانه‌ای 7 ویژگی را مد نظر خود قرار میدهد:
1- خشونت، 2- استفاده از تنباکو و مواد مخدر، 3- محرکهای جنسی، 4- ترس، 5- نقض ارزشهای دینی، 6- نقض هنجارهای اجتماعی و 7- ناامیدی
مجتبی صادقیان
