در سال 1394، مرکز تحقیقاتی تخصصی در حوزۀ بازیهای دیجیتال ذیل بنیاد بازیهای رایانهای تأسیس شد. مرکزی که برای نخستین بار به صورت تخصصی و حرفهای، بر حوزۀ پژوهشیِ تازه در ایران یعنی «پژوهش بازی» متمرکز شد.
بنا به گسترش روزافزون حوزههای مطالعاتی با رویکرد بینارشتهای در جهان معاصر، این مرکز قصد دارد موضوع مهم بازیهای دیجیتال را در پیوند با موضوعات مختلف علوم انسانی و حتی پزشکی مورد واکاوی قرار دهد و زمینهای تازه را برای استفاده از ظرفیت نیروهای تخصصی-پژوهشی در زمینههای مجاور بازی و مطالعات چندسویه در کندوکاو ابعاد مختلف این صنعت نوظهور فراهم کند.
مرکز تحقیقات بازیهای دیجیتال که به اختصار با عنوان و برند «دایرک» شناخته میشود، چند فعالیت اصلی را در دستور کار خود قرار داده است. پنج محور اصلیِ مجموعه اقدامات این مرکز ذیل عناوین زیر قابل شناسایی میباشد:
• گزارشهای پژوهشی
• ماهنامۀ مطالعات بازی (دریچه)
• شرکت در همایشها و کنفرانسهای علمی
• حمایت از پژوهشگران
• ترجمۀ کتاب
گزارش پژوهشی؛ تصویر جامع آمار «بازی» و «مطالعات بازی» در ایران
محور اول کار این مرکز (طبق اولین مأموریتهای تعریفشدۀ این دست مراکز پژوهشی) تهیه و انتشار گزارشهای پژوهشی با تکیه بر روش «پیمایش» و ارائۀ نتایج آنها در قالب تحلیلهای مختلف شاخصهای آماری میباشد. این مهم، توصیفی دقیق و مستند از «وضعیت موجود» بازیهای دیجیتال در کشور فراهم میکند که میتواند به عنوان پایۀ پژوهشهای بعدی و زمینهساز تصمیمات مدیریتی و سیاستگذاری مناسب در این حوزۀ حساس شود. این مرکز همچنین ذیل گزارشهای موسوم به «آثار علمی واپژوهی» به اصلیترین منابع علمی مورد تحلیل شامل: کتاب، مقاله و پایاننامۀ مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا میپردازد. و رصد جامعی از وضعیت تألیف و نشر کتابهای علمی در زمینۀ بازیهای دیجیتال در طول سالهای مختلف را ارائه میدهد. پژوهشگران با استناد به این گزارش میتوانند ضمن آگاهی از نقاطع قوت و ضعف تحقیقات علمی این حوزه، نسبت به بهرهگیری از این آمارها در پژوهشهای خود بهرهمند گردند.
دریچه؛ ماهنامۀ تخصصی مطالعات بازی در ایران
در گام بعدی، این مرکز اقدام به انتشار منظم یک نشریۀ ماهانه در زمینۀ مطالعات بازی با همین عنوان و نام اختصاری «دریچه» و در فاصلۀ 25 تا 30 امِ هر ماه میکند. این ماهنامۀ پژوهشی، در حال حاضر به عنوان مهمترین و عمومیترین نوع خروجیهای این مرکز قلمداد میشود. شیوۀ مرسوم «پروندهمحور» که در دهۀ اخیر به نوعی روش رایج ژورنالیسم تبدیل شده است، اساس انتشار در قالب ویژهنامههای موضوعیِ این نشریه قرار گرفته است. هر شماره با انتخاب یک موضوع خاص به تحلیل و بررسی همهجانبۀ آن میپردازد. این نشریه از هشت بخش اصلی و ثابت به عنوان فرم اصلی به شرح زیر تشکیل شده است:
• مروری بر پژوهشهای برتر
• معرفی مقالات پر استناد
• معرفی کتابهای برتر
• معرفی رساله و پایاننامه
• اطلاعنگاشت
• معرفی پژوهشگران برتر
• معرفی مجلات علمی برتر
• گفتگوی اختصاصی با یک پژوهشگر برتر (اغلب از دانشگاههای برتر خارجی)
تاکنون چهار شماره از این نشریه منتشر شده است و بهترتیب به موضوعات خشونت، یادگیری، اعتیاد و سلامت با رویکرد بینارشتهایِ علوم مختلف و در ارتباط با «بازی» پرداخته است. نگاهی به موضوعات انتخاب شده نشاندهندۀ توجه موازی و تؤامان این مرکز به ابعاد مختلف سازندۀ بازی در جهان و ایران در کنار نگاه آسیبشناختی به حوزههای تهدیدگرِ این صنعت مهم جهانی است. همۀ اینها ذیل محوریت گفتمان علمیِ این نشریه، راه ارتقای ابعاد مختلف بازی در ایران را هموار میکند.
همایشها و کنفرانسهای علمی؛ فرصتی برای مشارکت «دایرک»
پژوهشگرانِ «دایرک» تاکنون در سه همایش علمی در قالب برگزارکنندۀ پانل، ارائهدهندۀ مقالات علمی پذیرفتهشده و برگزیدۀ ویژه شرکت داشتهاند.
عناوین این همایشها عبارتند از:
• همایش فرصتها و چالشهای فضای مجازی با رویکرد پیشگیری و ارتقای سلامت (دانشگاه بهزیستی)
• همایش ملی سواد رسانهای و مسئولیت اجتماعی
• همایش شخصیتسازی معاصر ایران
فلسفۀ حضور و مشارکت «دایرک» در اینگونه همایشها و محافل علمی، ایجاد زمینۀ لازم برای گسترش ابعاد مطالعات نوین بازی در ایران با توجه ویژه موضوعات مغفول و کمترشناختهشده در این حوزه است. موضوعاتی چون «نقش بازیهای از دیجیتال در سلامت»، «توانبخشی» و «یادگیری» که تا به حال از جمله محورهای اصلیِ ارائۀ این مرکز در این کنفرانسهای علمی بوده است. «سواد رسانهای» موضوع بسیار مهم این روزهای جهان در بخشهای مختلف مطالعات فرهنگی و ارتباطی است. «دایرک» با درک این اهمیت با شرکت در همایشی با همین عنوان اقدام به معرفی مدل «چرخۀ بازی آگاهی» به عنوان نخستین مدل پژوهشی در حوزۀ «سواد بازیهای دیجیتال»کرد که به عنوان یکی از دستاوردهای علمی پژوهشگران این مرکز قابل ذکر میباشد. این نوآوریها به پشتوانۀ تلاش پژوهشگران «دایرک» و نتیجۀ مطالعات منتشرشدۀ این مرکز در قالبهای گزارش و نشریه به دست آمده است که در اینگونه محافل علمی در میان محققان رشتههای گوناگون بهنوعی رونمایی شده و معرفی گسترده پیدا میکند.
«دایرک»؛ حامیِ پژوهشگران
این مرکز از ابتدای تأسیس خود در سال 1394 اقدام به حمایتهای مالی و غیرمالی از پژوهشگرانی نموده است که تمایل به انجام مطالعات علمی در زمینۀ بازیهای دیجیتال داشتهاند. در این زمینه میتوان به پایاننامه و رسالۀ دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا اشاره کرد که با موضوعاتی بدیع در زمینۀ بازیهای دیجیتال اقدام به انجام تحقیقات علمی نمودهاند. تاکنون بیش از 10 مورد حمایت طی یکسالۀ اخیر از پژوهشهای یادشده صورت گرفته است. همچنین پژوهشگرانی که طرح پژوهشی مؤثر با موضوع بازیهای دیجیتال ارائه نمودهاند، در زمرۀ افرادِ مورد حمایتِ این مرکز قرار داشتهاند.
ترجمۀ کتاب در «دایرک»
مرکز تحقیقات بازیهای دیجیتال در حال حاضر ترجمۀ سه عنوان کتاب با محوریت بازیهای دیجیتال را در دست انتشار دارد. گزینش این کتابها علاوه بر پژوهشیبودن اثر، کاربردیبودن و نو بودنِ موضوع پژوهشی را در برمیگیرد. این کتابها توسط محققان برجستۀ آکادمیک در حوزۀ بازیهای دیجیتال نگاشته شده است و میتواند به عنوان منبع علمی بسیار خوبی، مورد استفادۀ پژوهشگران داخلی قرار گیرد.
عناوین این کتابها عبارتند از:
• video gamers
• understanding video games
• mobile and social game design