محصول تازه کمپانی بازی‌سازی نینتندو در کمتر از دو هفته از آغاز عرضه رسمی، گیمرهای بسیاری در کشورهای مختلف را مسحور خود کرده است؛ موج «پوکمون» ایران را هم در برخواهد گرفت؟

تام کوری جوان ۲۴ ساله زلاندنویی تا همین چند روز پیش تنها یک کارمند ساده بود و حالا به واسطه یک «تصمیم عجیب» تبدیل به تیتر رسانه‌ها شده است.

جوانی که برای «بازی» دست از «کار» کشید، برگه استعفای خود از کار تمام وقتش را امضا کرد، پاشنه‌هایش را برای سفر ورکشید و در پاسخ به کنجکاوی رسانه‌ها اعلام کرد: «من به دنبال ماجراجویی بودم. ۶ سال بود که به‌سختی کار می‌کردم و حالا زمان استراحت من از راه رسیده است. حالا بازی پوکمون گو این امکان را برای من فراهم کرده است تا بتوانم رویای خودم را تحقق بخشم.»

تام اما تنها یکی از میلیون‌ها گیمری است که در فاصله زمانی کمتر از دو هفته پس از عرضه رسمی «پوکمون گو» اقدام به دانلود این بازی کردند تا محصول تازه کمپانی نینتندو بتواند رکورد سریع‌ترین دانلود در گوگل پلی را به نام خود جا به جا کند.

سرعت فراگیری تب بازی «پوکمون گو» در دنیا به گونه‌ای است که می‌توان آن را یک «شوک جهانی» دانست و شاید دلیل همین مختصات فراگیری است که حالا یک سوال کلیدی به صورت مکرر در محافل رسانه‌ای واتاق‌های سیاست‌گذاری حوزه بازی‌های رایانه‌ای در کشور ما مطرح می‌شود؛ موج «پوکمون» آیا ایران را هم فراخواهد گرفت؟

پوکمون؛ شکار یا شکارچی؟

برای آشنایی با «پوکمون گو» فقط کافی است سری به سایت‌های تخصصی بازی‌های رایانه‌ای بزنید تا با حجم‌ بالایی از خبر، گزارش و تحلیل درباره این پدیده نوظهور مواجه شوید. در حوصله این گزارش مختصر اما همین قدر بدانید که این بازی با محوریت کاراکترهای محبوب انیمیشنی در دهه ۱۹۹۰ طراحی و عرضه شده و با تکیه بر همین سابقه نوستالژیک خیلی زود توانست مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند.

پوکمون سابقه حضوری دیرپا در بازار سرگرمی‌ها دارد

«پوکمون گو» اما غیر از این ظرفیت نوستالژیک داستانی، از نظر فناوری و تکنیک بازی هم حکم تجربه‌ای تازه و ناب را برای گیمرها دارد. تلفیق فضای واقعی و مجازی در طراحی این بازی را باید یکی از  اصلی‌ترین برگ برنده‌های آن دانست که کاربران را در موقعیتی منحصر به فرد برای تجربه یک بازی تازه قرار می‌دهد.

به این ویژگی مختصات جغرافیایی و لزوم تحرک را هم می‌توان اضافه کرد. کاربران برای شکار «پوکمون» نمی‌توانند در یکجا ثابت بمانند و این نکته‌ای است که از یک سو منتقدان کم‌تحرکی معتادان به بازی‌های رایانه‌ای را ساکت خواهد کرد و از سوی دیگر گیمرهایی همچون «تام کوری» را از کار و زندگی می‌اندازد!

«پوکمون گو» چیست؟

برای آنکه بتوانید تصوری از بازی «پوکمون گو» داشته باشید پیش از هر چیز لازم است تصوری که تا به امروز از یک بازی موبایلی داشته‌اید را از ذهن پاک کنید! طراحی این بازی به گونه‌ای است که کاربران با در دست داشتن گوشی هوشمند خود با دو ابزار جی‌پی‌اس و دوربین فیلمبرداری، خودشان تبدیل به کاراکترهای بازی می‌شوند و در مختصاتی به وسعت شهر و حتی کشور به دنبال «پوکمون» می‌گردند.

حضور پوکمون‌های مجازی در محیط واقعی 

واقعیت افزوده تکنیکی است که بازی «پوکمون گو» براساس آن طراحی شده و به شما این امکان را می‌دهد محیط واقعی اطراف خود را از دریچه دروبین تلفن همراه با تغییراتی همچون حضور و شیطنت «پوکمون‌ها» ببینید!

حالا نوبت شما است که با ابزار «پوک بال» که در اختیار دارید به شکار پوکمون بروید. نکته جالب اینکه محل تجمع پوکمون‌ها توسط جی‌پی‌اس و در نقشه‌ای جامع به کلیه کاربران گزارش داده می‌شود و اینگونه بازی به صورت آنلاین کاربران را به رقابت با یکدیگر بر سر شکار «پوکمون» بیشتر ترغیب می‌کند.

همه ظرفیت‌هایی که یک بازی را فراگیر می‌کند

درباره موج فراگیر «پوکمون گو» در دنیا و احتمال دامنه دار شدن آن در ایران سراغ یکی از بازی‌سازان موفق داخلی رفتیم. محمدمهدی بهفر راد، مدیرعامل شرکت پیشگامان یارا کیش است که دو سال پیش بازی ایرانی «خروس جنگی» را تبدیل به یک پدیده در بازار بازی‌های رایانه‌ای ایران کرد. بازی‌ای که در مدت زمان اندک کاربران بسیاری را به سمت خود جذب کرد و حتی به مرحله سوددهی اقتصادی رسید.

بهفرراد در تحلیل دلایل موفقیت «پوکمون گو» به خبرنگار مهر می‌گوید: نکته اصلی درباره بازی پوکمون داستان اصلی پوکون است که از فضا و ویژگی‌های داستانی آن به بهترین شکل در طراحی بازی استفاده شده است. به تعبیر دیگر داستان واقعی شکل‌گیری پوکمون در قالب تکنولوژی AR تبدیل به یک بازی سرگرم‌کننده شده است که طبیعتا برای مخاطبان هم جذاب است. آدم‌ها اساسا به دنبال تجربه‌های تازه هستند و طبیعتا در کنار هم قرار گرفتن این ظرفیت‌ها توسط کمپانی معتبری همچون نینتندو تبدیل به یک اتفاق می‌شود.

طراح بازی ایرانی «خروس جنگی» در عین حال معتقد است: البته توجه داشته باشید که ایده طراحی اینگونه یک بازی اولین بار نیست که اجرایی می‌شود و در واقع بازی «پوکمون گو» تکمیل شده تجربه‌های قبلی با بهره‌گیری از ظرفیت داستانی پوکمون است.

وی می‌گوید: این بازی در واقع فضایی تازه برای کاربران خود خلق می‌کند و با برقراری ارتباط میان فضای حقیقی و مجازی موقعیت‌ سرگرم‌کننده‌ای را برای گیمرها به وجود آورده است. اینکه کاربر احساس می‌کند به واسطه وسیله‌ای که در دست دارد می‌تواند چیزی که در محیط اطرافش وجود دارد را کشف کند، مطابق همان داستان‌های جذابی است که سال‌ها در فیلم‌های سینمایی دیده بودیم و حالا تجربه مستقیم آن جذابیت بسیار بالایی برای کاربران دارد.

بهفرراد درباره اینکه این بازی تا چه اندازه در ایران فراگیر خواهد شد معتقد است: از آنجا که داستان اصلی پوکمون خیلی در ایران شناخته شده نیست،‌ شاید سرعت برقراری ارتباط مخاطب ایرانی با این بازی مانند نمونه‌های دیگری مانند «کلش» نباشد. از این منظر فکر می‌کنم فراگیری پوکمون گو در ایران به گستردگی و سرعت بازی‌های دیگر نخواهد بود.

منتظر نسخه‌های ایرانی «پوکمون گو» باشید!

وقتی درباره فاصله تکنیکی و سخت‌افزاری طراحی «پوکمون گو» با سطح صنعت بازی‌سازی در  ایران سوال کردیم بهفرراد صراحتا هرگونه فاصله را رد کرد و گفت: نه اصلا اینگونه نیست. شبیه‌سازی این بازی در ایران کاملا ممکن است و اینگونه نیست که از نظر سخت‌افزاری امکان تولید آن را نداشته باشیم. حتی شاید از خیلی بازی‌های دیگری که می‌شناسیم ساده‌تر هم باشد. قطعا هم به زودی شاهد بازی‌های داخلی مشابه خواهید بود.

بهفرراد البته سوار شدن بر این موج جهانی و ارائه نسخه‌های ایرانی آن را پدیده‌ای مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: چرا نباید از این ظرفیت استفاده کنیم؟ وقتی موجی اینگونه به راه افتاده و مخاطبان هم به آن رویکرد مثبت نشان داده‌اند چرا ما از آن استفاده نکنیم؟ این اتفاق قطعا بد نیست کما اینکه درباره بازی «خروس جنگی» هم شاهد تکرار تجربه‌های موفق با مولفه‌هایی بومی بودیم که اتفاق‌های خوبی هم برای آن رخ داد؛ درباره «پوکمون» هم این اتفاق خواهد افتاد.

این بازی‌سازی درباره اینکه آیا باید فراگیری احتمالی «پوکمون گو» در ایران را تهدیدی برای بازار داخلی بدانیم هم معتقد است: به هر حال هر محصول تازه فارغ از داخلی و خارجی رقابت را دشوار می‌کند و قطعا این بازی هم همین گونه خواهد بود. طبیعتا فراگیری این بازی باعث می‌شود بودجه تعریف شده در سبد هزینه‌ای گیمرهای ایرانی به سمت این بازی برود و دیگر به سمت بازی من نوعی نمی‌آید اما این یک رقابت است. البته با توجه به سلیقه و ذائقه تازه‌ای که این بازی به وجود آورده بازی‌ساز ایرانی اگر زرنگ باشد می‌تواند از همین ظرفیت تازه به نفع خود استفاده کند.

آیا می‌توان «پوکمون گو» را تهدید دانست؟

در لا به لای موج خبرهای مرتبط با تب فراگیر «پوکمون گو» در دنیا، برخی واکنش‌ها هم قابل توجه است. مانند مسئولان دیوار ندبه در سرزمین‌های اشغالی و یا مدیران موزه هولوکاست در واشنگتن که معترض این بازی شده و در محدوده این مناطق آن را «ممنوع» اعلام کرده‌اند.

روزنامه اسرائیلی جروزالم پست پنجشنبه ۲۴ تیر تصاویری از بازی دارندگان تلفن‌های هوشمند در «دیوار ندبه» و آشویتس منتشر کرده و پرسیده است آیا این بازی در این اماکن بازی کردن با احساسات یهودیان معتقد یا بازماندگان هولوکاست نیست؟ به‌ نوشته جروزالم پست، مسئولان آشویتس چهارشنبه ۲۳ تیر در حساب توییتری این موزه تاکید کردند که اجازه انجام این بازی را به بازدیدکنندگان نخواهند داد زیرا «بی‌احترامی» به این مکان مهم و یاد کشته‌های آن است. اندرو هولینگر از مسئولان موزه هولوکاست در پایتخت آمریکا هم سه‌شنبه ۲۲ تیر به واشینگتن‌پست گفت بازی کردن در این مکان رفتاری شایسته نیست.

در کنار این «ممنوعیت‌ها» دانشگاه الازهر هم به جمع معترضان پیوسته و این بازی را به «مستی» تشبیه کرده است! یکی از معاونین موسسه الازهر در مصر که علاقه‌ای به «پیکاچو» هیولای زرد کوچک پوکمون ندارد فتوایی درباره این بازی موبایلی صادر کرده و گفته است: این بازی آدم‌ها را شبیه انسان‌های مستی می‌کند که در خیابان‌ها راه می‌روند و به صفحه موبایلی خیره شده‌اند که آن‌ها را به سمت هیولاهای خیالی هدایت می‌کند. او می‌گوید که این بازی زندگی و کار مردم را مختل کرده است.

در ماه مارس هم در عربستان سعودی هم فتوایی درباره منع بازی پوکمون داده شده بود چرا که عقیده داشتند ژاپنی‌ها این بازی را تولید کرده‌اند تا ذهن کودکان را منحرف کنند و این بازی را قماربازی نامیده بود.

فارغ از صحت و اعتبار این اعتراضات اما واقعیت‌هایی درباره بازی «پوکمون گو» وجود دارد که نمی‌توان در ارزیابی میزان نفوذ و سیطره این بازی بر کاربرانش آن‌ها را نادیده گرفت. در مسیر نصب بازی در تلفن همراه شما اجازه دسترسی به جی‌میل، دوربین  و اطلاعات ثبت شده در جی‌پی‌اس تلفن همراه هوشمند خود را به شرکت سازنده بازی می‌دهید. این الزاما به معنای تلاش طراحان بازی برای جاسوسی و نفوذ نیست اما این سطح از دسترسی قطعا بی‌ارتباط با میزان امنیت اطلاعات فردی و خصوصی شما در بلندمدت نخواهد بود!

«پوکمون گو» به ایران هم می‌رسد؟

با وجود جمیع این بازتاب‌ها اما مهمترین سوال برای کاربران ایرانی احتمالا نسبت این بازی با فضای بازی‌های رایانه‌ای در کشور است. بازی پوکمون گو هنوز کشور ایران را در سامانه اصلی خود پشتیبانی نمی‌کند و این به معنای آن است که حتی اگر کاربری در ایران بتواند از طرق میانبری مانند تغییر نام کشور مبدإ اقدام به نصب بازی کند،‌ به دلیل عدم پوشش بازی در ایران به سختی می‌تواند به هدف اصلی گیم یعنی «شکار پوکمون» مشغول شود و بازی جذابیت اصلی خود را برای او نخواهد داشت.

تصویری که یکی از کاربران از تجربه شکار پوکمون در تهران در فضای مجازی به اشتراک گذاشت

با این وجود اما تا هم اکنون هستند کاربران ایرانی که بازی را بر روی تلفن‌های همراه خود نصب کرده و حتی موفق به شکار هم شده‌اند. این کاربران بخشی از تجربه‌های خود از این بازی‌ را هم در برخی رسانه‌ها به اشتراک گذاشته‌اند اما فصل مشترک این تجربه‌ها هم حضور پشتیبانی نامناسب از فضای بازی در خیابان‌های تهران است.

حالا «پوکمون گو» در مرز ورود به ایران است و طبیعتا متولی اصلی مدیریت مسیر ورود این بازی به کشور بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است. به همین بهانه هم سراغ مدیرعامل بنیاد رفتیم تا ببینیم مسئولان این عرصه چقدر در جریان این بازی و موج جهانی آن هستند!

نامه‌نگاری رسمی ایران با سازندگان «پوکمون گو»

حسن کریمی‌قدوسی مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در پاسخ به پیگیری ما درباره وضعیت ورود این بازی به ایران می‌گوید: ابتدا باید بگویم که بنده از پیگیری و سرعت واکنش رسانه‌ها نسبت به این پدیده واقعاً خوشحالم چراکه معتقدم اگر رسانه‌ها پیگیر موضوعی باشند و آن را رصد کنند قطعاً مسئولان هم سریع‌تر متوجه اهمیت موضوع می‌شوند و عزم ملی‌ای که به خصوص در زمینه بازی‌های رایانه‌ای به دنبال شکل‌گیری آن هستیم با سرعت بیشتری شکل می‌گیرد.

این مدیر فرهنگی بعد از این مقدمه از یک نامه‌نگاری رسمی خبر داد و درباره جزئیات آن به خبرنگار مهر گفت: درباره بازی پوکمون ما یک مکاتبه ایمیلی با سازندگان این بازی داشته‌ایم  با این مضمون که اگر قرار است این بازی در ایران توزیع و عرضه شود حتماً باید از فیلتر بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بگذرد و هماهنگی‌های لازم در این زمینه صورت گرفته باشد و در غیر این صورت ناگزیر از فیلتر و جلوگیری از عرضه بازی هستیم.

شروط ایران برای عرضه رسمی «پوکمون گو»

کریمی قدوسی ادامه داد: برای عرضه این بازی دو شرط را مدنظر داریم که البته هنوز به صورت رسمی به سازندگان بازی اعلام نشده؛ یکی اینکه باتوجه به حجم اطلاعات ثبت شده کاربران در فضای این بازی، سرور اصلی آن حتماً باید در ایران باشد و دوم اینکه نقاط تفریحی و مقاصد هدف‌گذاری شده در سراسر کشور برای تگ شدن در این بازی هم باید با هماهنگی و همکاری بنیاد مشخص شود. نباید نقاطی برای کاربر معین شود که از لحاظ موازین و قوانین کشور منعی برای حضور کاربر در آنجا وجود داشته باشد. مانند مراکز نظامی و امنیتی.

وی ادامه داد: اگر سازندگان این بازی به دنبال ورود رسمی به ایران هستند باید این موارد را مدنظر داشته باشند اما با توجه به نامه‌نگاری‌ای که داشتیم آنچه از واکنش آن‌ها برمی‌آمد به صورتی بود که احساس نمی‌کنیم در شرایط فعلی برنامه‌ای برای ورود به ایران داشته باشند. بازار بازی‌های رایانه‌ای ایران همچنان برای بازِی‌سازان و شرکت‌های جهانی یک بازار پیچیده و ناشناخته است و به همین دلیل کمتر به دنبال ورود به آن هستند، به خصوص که درباره این بازی در همین محدوده فعلی بازار عرضه هم سازندگانش سود سرشاری را عاید خود کرده‌اند.

کریمی قدوسی در پاسخ به اینکه آیا این سکوت و عدم شناخت را می‌توان نشانه‌ای برای بی‌رغبتی سازندگان بازی در همکاری رسمی با ایران دانست گفت: نه بیشتر شاید به معنای عدم تمایل برای عرضه بازی در داخل ایران باشد.

فیلترینگ راه ورود «پوکمون گو» را سد می‌کند؟

اما آیا عدم تمایل شرکت سازنده و سخت‌گیری ما از طریق فیلترینگ می‌تواند سدی در برابر ورود موج «پوکمون گو» به داخل ایران باشد؟ مدیران عامل بنیاد بازی‌های رایانه‌ای در این باره معتقد است: بنده همین الان که با شما صحبت می‌کنم برای آشنایی بیشتر نسخه‌ای از بازی را دانلود کرده و در گوشی همراهم دارم اما اساسا بازی نقشه ایران را ساپورت نمی‌کند. حتی وقتی بازی را دانلود می‌کنید برای وصل شدن به سرور اصلی بازی باید از وی‌پی‌ان استفاده کنید و این به معنای آن است که فعلاً آنها قصد ساپورت کاربران ایرانی را ندارند.

کریمی قدوسی ادامه می‌دهد: اگر قرار است این بازی در ایران فراگیر شود، از نظر اجرایی نیازمند کار میدانی یکی تیم در سطح شهر تهران برای تصویربرداری از نقاط خاص و کلیدی است. اگر کاربر از طریق بازی قرار است به یک پارک، میدان و یا فروشگاه راهنمایی شود حتماً باید مختصات جغرافیایی و فیزیکی این مکان در بازی تعریف شده باشد و تا زمانی که تیم سازنده تمایلی به این کار نداشته باشد اساسا نمی‌تواند محیط داخلی ایران را پوشش دهد.

وی ادامه داد: به رغم این عدم تمایل اما ما هماهنگی‌ها و نامه‌نگاری‌های اولیه را انجام داده‌ایم و طبق پاسخی که تا به امروز به ما داده‌اند اگر در آینده تصمیمی برای ورود به بازار ایران داشته باشند، حتماً با هماهنگی رسمی اقدام خواهند کرد. از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری اینگونه نیست که این بازی بتواند به صورت ناگهانی در ایران فراگیر شود و نیاز به مقدمات زمان‌بری دارد.

مدیرعامل بنیاد ملی بازی های رایانه ای در پایان گفت: در این زمینه قصد داریم با کشورهای اروپایی هم مکاتباتی داشته باشیم تا ببینیم آیا آنها هم شرایطی برای عرضه بازی درنظر گرفته‌اند یا خیر؟ احتمالاً در یکی دو هفته آینده نتایج این مکاتبات را هم اعلام خواهیم کرد. تحلیل ما این است با توجه به شرایطی که بازی لازم دارد بدون هماهنگی رسمی امکان عرضه این بازی در هیچ کشوری وجود ندارد.