دکتر تهمینه شاوردی (دکترای جامعه شناسی. استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی)
به صراحت نمیتوان بر اثرات مثبت یا منفی بازیهای رایانهای بر روی همه کودکان و نوجوانان به طور یکسان تاکید نمود. در این بین، متخصصان به منظور آگاه نمودن مردم در خصوص نظامهای طبقهبندی، مواردی را که به خشونت و پیشرفت کودکان مربوط میشود مشخص کردهاند و نیز در زمینه اهمیت نظارت بر استفاده کودکان از رسانهها توصیههایی برای والدین دارند. آنها معتقدند والدین برای تشخیص بازیهای مفید، سن و جنس فرزندان را باید در نظر داشته باشند. شناخت آنها نسبت به مسائل تربیتی و آگاهی نسبت به انواع بازیهای رایانهای نیز اهمیت دارد. مثلا باید تا آنجا که ممکن است نیازها، علایق و سلیقههای فرزندان را در نظر بگیرند و با احترام به حرفهای آنها گوش دهند. مطلوب این است که اعضای خانواده به یک توافق کلی و تصمیمگیری واحد در مورد تعیین بازیهای مناسب و سودمند برسند. والدین باید به نسبت مفید یا مضر بودن بازیهای رایانهای توجه داشته باشند، همچنین توجه داشته باشند که تاثیر یک بازی روی فرزند آنها میتواند کاملا متفاوت از تاثیر آن روی کودک دیگری باشد. برای مثال یک بازی که دارای جنبههایی از خشونت است میتواند برای کودکانی که در ابراز وجود و گرفتن حق خود از دیگران مشکل دارند، تحت تاثیر شرایطی خاص مناسب باشد، در حالیکه همان بازی ممکن است یک کودک عادی را به سوی پرخاشگری سوق دهد؛ بنابراین در تصمیمگیری باید به خلقیات کودک توجه کرد. بعد از تصمیمگیری، باید با لحنی جدی و با زبانی ساده متناسب با سن فرزند با او صحبت کرد. مثلا این بازی رایانهای که به منزل آوردهای پر از صحنههای خشن است و باعث خستگی میشود و طوری ساخته شده است که هر فردی آن را بازی کند دوست خواهد داشت در زندگی واقعی نیز همانطور عمل کند.
توصیههایی برای انتخاب محتوای مناسب بازی
اگر در عنوان و عکسهای روی بستهبندی بازی موارد خشونت و موضوعات جنسی وجود دارد، میتوان انتظار داشت که چنین مواردی در بازی هم وجود داشته باشد.
1- در جستجوی بازیهایی باشید که مستلزم سر و کار پیدا کردن بازیکن با راهبردها باشد و تصمیمگیری را در فضایی از بازی انجام دهد که پیچیدهتر از ضربهزدن، دویدن یا پریدن باشد.
2- از سایر آموزگاران یا والدین بپرسید که چه بازی یا نرمافزاری را توصیه میکنند.
3- هنگام انتخاب بازی برای فرزند خود از یک بچه بزرگتر کمک بگیرید.
4- درباره محتوای بازی با هم گفتگو کنید. از فرزندتان بپرسید که بازی چگونه و راجع به چه چیزی است.
5- از فروشگاه بازیهای رایانهای در محل زندگیتان بخواهید قبل از اجاره بازیهای خشن به فرزندانتان، موافقت شما را بخواهند.
6- آگاه باشید که چه چیزی به کودکان فروخته میشود.
7- درجهبندی بازیها و همچنین سایر منابع محتوایی که در انتخاب بازی به شما کمک میکنند را بکار برید. از درجهبندی به عمل آمده در مورد بازیهای رایانهای و سایر ملاحظات مربوط استفاده نمایید و بازی مورد نظر را بشناسید.
8- قبل از خرید بازی در صورت امکان آن را اجاره کنید تا بتوانید شخصا و به طور خصوصی به تماشای آن بپردازید.
توصیههایی برای مشارکت در انجام بازی:
1- با فرزندانتان بازی کنید تا با آن بازی ویدئویی آشنا شوید.
2- برای تشویق فعالیت گروهی در پی بازیهایی باشید که نیاز به دو بازیکن داشته باشند.
3- چنانچه از شیوه بازی اطلاع ندارید، حداقل در هنگام بازی فرزندتان در کنار او قرار گیرید و در مواردی او را در انتخاب مسیر راهنمایی کنید.
توصیههایی درباره زمان بازی
اغلب کارشناسان عقیده دارند که کودکان و نوجوانان در زمان استفاده از بازیهای رایانهای باید به طور مستقیم و غیر مستقیم مورد نظارت، کنترل و هدایت قرار گیرند که از چه نوع بازی و به چه مدت استفاده کنند. این هدایت باید عاری از اعمال خشونت و زور باشد؛ به گونهای که نوجوان به خواسته شما تن دهد. اگر در مورد میزان ساعات بازی رایانهای نیز حدی را معین کردهاید، بر رعایت آن نظارت کنید. انجام بازیهای رایانهای را به صورت یک وسیله تقویتکننده رفتار درآورید. اگر فرزند رفتار مطلوب را نشان داد، بازی مورد نظرش را اگر مناسب است تهیه کنید. هر سرگرمی یا فعالیتی باید در جای خود و در زمان مناسب انجام گیرد. بازیهای رایانهای نباید باعث دیر خوابیدن فرزندانتان شود، یا آنها را از انجام فعالیتهای سازندهای مثل مطالعه، ورزش و سایر بازیها باز دارد.
1. زمان بازی رایانهای را محدود کنید. (توصیه میشود بیش از یک ساعت در روز نباشد).
2. لازم است والدین به همان اندازه که در خصوص (تماشای) تلویزیون آگاهی و هشدار میدهند، در مورد بازیهای ویدئویی نیز این هشدار را اعمال نمایند.
3. از فرزندتان بخواهید که ابتدا تکالیف و کارهای خود را انجام داده و سپس به عنوان جایزه از بازی ویدئویی استفاده کنید.
توصیههایی درباره مکان بازی
1. رایانه یا دستگاه بازی ویدئویی را در اتاق بچهها و جایی که بتوانند در را بسته و به تنهایی بازی کنند قرار ندهید.
2. حتیالمقدور فرزندتان را به بازی در خانه به جای کلوپهای ویدئویی تشویق نمایید.
3. دستگاه بازی یا رایانه را در اتاق نشیمن یا مکانی که همگان از آن استفاده میکنند قرار دهید.